Programe Shqip : blogu

Po e filloj nga këtu. Kjo është një tabelë e shkruar me dorë dhe u duk para ca vitesh në një furrë të zakonshme bukësh në lagjen time në Brooklyn. Dyqani kishte një nga ato makinat me të cilat mund të shtypësh mbi shtresa sheqeri. Kalamajtë mund të sillnin vizatime dhe dyqani ua shtypte mbi një shtresë sheqeri për ta vënë sipër tortës së ditëlindjes.

Mjerisht, vizatimet që u pëlqenin kalamajve qenë personazhet e filmave vizatimorë. U pëlqente Borëbardha, Pinoku u pëlqenin shtatë xhuxhët, Micky Mouse-i. Por ja që qenka e paligjshme të shtypësh vizatimin e Micky Mouse-it nga një fëmijë mbi një shtresë sheqeri. Dhe përbën shkelje të të drejtave të kopjimit. Dhe rregullat lidhur me kësi shkeljesh për tortat e ditëlindjeve të fëmijëve qenë kaq të ngatërruara sa që të zotët e furrës thanë, “Më mirë nuk po merremi fare me këtë punë. Po qe se vini si amator, nuk do ta përdorni më makinën tonë. Nëse doni figura mbi tortën e ditëlindjes, duhet të përdorni një nga figurat tona të gatshme — vetëm për profesionistët.”

Sot në Kongres kemi dy projektligje. Njëri quhet SOPA, tjetri quhet PIPA. SOPA do të thotë Akti mbi Ndalimin e Piraterisë Online. Dhe vjen prej Senatit. PIPA është shkurtim për PROTECTIP, që nga ana e vet është shkurtim për Parandalim Rreziqesh Realë Online ndaj Krijimtarisë Ekonomike dhe Vjedhjes së Pronësisë Intelektuale — ngaqë ndihmësit e Kongresit që u vënë emrin këtyre gjërave kanë kohë plot. Dhe ajo çka duan të kryejnë SOPA dhe PIPA është pikërisht kjo. Duan të rrisin koston e respektimit të të drejtave të kopjimit në atë pikë sa njerëzit thjesht të heqin dorë nga ofrimi i tij si një mundësi për amatorët.

Rruga që propozojnë për këtë është identifikimi i site-eve që cënojnë të drejta kopjimi — edhe pse qysh identifikohen këta site-e nuk specifikohet aspak në projektligje — e mandej duan t’i heqin nga sistemi i emrave të përkatësive. Duan t’i qërojnë nga sistemi i emrave të përkatësive. Sistemi i emrave të përkatësive është ai që shndërron emrat e kuptueshëm nga njerëzit, bie fjala Google.com, në një lloj adrese të përdorshme nga kompjuterët — 74.125.226.212.

Problemi tani me këtë model censure, identifikim i një site-i e mandej përpjekja për ta hequr nga sistemi i emrave të përkatësive, është se nuk ka për të funksionuar. Ju do të mendonit që kjo do të ishte shumë problem për një ligj, por duket se Kongresi nuk ua ka vënë dhe aq shumë theksin te kjo. Tani, arsyeja pse nuk do të funksionojë është se ju prapë mund të shtypni 74.125.226.212 te shfletuesi ose mund ta shndërroni në një lidhje të klikueshme dhe të hyni në të përmes Google-it. Kështu, te ligji, kërcënim i njëmendtë bëhet pjesa ndëshkimore lidhur me problemin.

E që të kuptoni si arriti Kongresi të hartonte një projektligj që nuk do të përmbushë synimet e deklaruara, por që do të prodhojë mjaft efekte anësore rrënuese, duhet të njiheni pakëz me historinë pas tij. Dhe historia pas tij është kjo: SOPA dhe PIPA, si legjislacion, qenë hartuar kryesisht nga kompani mediesh të themeluara në shekullin e 20-të. Shekulli i 20-të ishte i artë për të qenë kompani mediesh, ngaqë për ju punonte skarciteti. Nëse bënit një emision televiziv, s’kish nevojë të ishte më i mirë se krejt emisionet e bërë deri atëherë; duhej të ishte më i mirë se dy emisionet e tjera që jepeshin në të njëjtën kohë — e ky është standard shumë i ulët për vështirësinë në konkurrim. Që do të thoshte se nëse ofronit lëndë mesatare, kishit falas një të tretën e publikut të ShBA-ve — dhjetra milionë përdorues thjesht vetëm pse bëtë diçka që nuk qe krejtësisht e shpifur. Kjo është njësoj si të kishit licencë për të shtypur para dhe një fuçi me bojë falas.

Por teknologjia eci përpara, ashtu si bën teknologjia. Dhe dalëngadalë, në fund të shekullit të 20-të, atë skarcitet zuri ta hajë erozioni — dhe nuk e kam fjalën për teknologjinë dixhitale; E kam fjalën për teknologjinë analoge. Kasetat, regjistruesit me videokaseta, deri edhe makina e përunjur Xerox na krijuan mundësi të reja që të veprojmë me mënyra që e lanë me gojë hapur biznesin e medies. Sepse doli që nuk ishim vërtet sehirxhinj. Se nuk na pëlqen vetëm të konsumojmë. Na pëlqen të konsumojmë, por sa herë që mbërrinte një nga këto mjetet e reja, tregonim se na pëlqen edhe të prodhojmë dhe na pëlqen t’i ndajmë me të tjerët. Dhe kjo u kalli datën bizneseve të medies — çdo herë që ndodhi. Jack ValentiPër 38 vjetë president i Shoqatës Amerikane të Filmit, i konsideruar si një nga lobuesit pro të drejtave të kopjimit më me ndikim në botë
, që qe kryelobuesi për MPAA – Shoqata Amerikane e Filmit, dikur e krahasoi videoregjistruesin e pamëshirshëm me Jack the Ripper dhe Hollivudin e shkretë e të pambrojtur si një grua e vetme në shtëpi. Ky qe niveli i retorikës.

Ndaj industria e medies iu lut, insistoi, kërkoi që Kongresi të bënte diçka. Dhe Kongresi diç bëri. Në fillim të viteve ’90, Kongresi miratoi ligjin që ndryshoi gjithçka. Ai ligj quhej Ligji Mbi Regjistrimet Në Shtëpi i 1992-shit. Ligji Mbi Regjistrimet Në Shtëpi i 1992-shit thosh se, nëse njerëzit regjistrojnë diçka nga radioja dhe mandej krijojnë kaseta të përziera për miqtë, ky nuk është krim. Kështu jemi në rregull. Për incizimin, rimiksimin dhe ndarjen me miqtë nuk ka problem. Nëse prodhoni kopje me cilësi të lartë dhe i shisni, kështu nuk jemi në rregull. Por vetëm incizime të thjeshta…, pa problem, lëruani. Dhe menduan se me kaq u sqarua çështja, meqë vunë një kufi të qartë mes kopjimit të ligjshëm dhe atij të paligjshëm.

Por bizneset e medies nuk donin këtë. Ata donin që Kongresi ta bënte krejtësisht të paligjshëm kopjimin. Ndaj kur u miratua Ligji Mbi Regjistrimet Në Shtëpi i 1992-shit, bizneset e medies hoqën dorë prej idesë së dallimit mes kopjimit të ligjshëm dhe atij të paligjshëm ngaqë qe e qartë që nëse Kongresi vepronte brenda atij kuadri, kështu mund të shtoheshin të drejtat e qytetarëve për pjesëmarrje në hullinë tonë të medieve. Ndaj iu vunë planit B. Iu desh ca kohë të formulonin planin B.

Plani B, në trajtën e tij të plotë u pa më 1998-n — diçka e quajtur Digital Millennium Copyright Act. Që qe akt i ndërlikuar legjislacioni, me plot pjesë të pakapshme. Por goditja kryesore e DMCA-së qe shpallja si e ligjshme e shitjes së materialeve dixhitale të pakopjueshme — vetëm se materiale dixhitale të pakopjueshme nuk ka pa! Se kësaj i thonë, siç tha dikur Ed Feltoni në mënyrë të paharrueshme, “Si të të japin ujë që s’është i njomë.” Bitet janë të kopjueshëm. Kompjuterët këtë bëjnë. Kjo është efekt anësor i funksionimit të tyre bazë.

E kështu, që të bënte gjasme se po ju mundësonte shitjen e biteve të pakopjueshëm, DMCA-ja ligjëroi gjithashtu detyrimin tuaj për përdorim sistemesh që nxirrnin jashtë loje funksionin e kopjimit në pajisjet tuaja. Çdo pajisje DVD ose lojërash apo televizor, apo kompjuter që futnit në shtëpi — pavarësisht se ç’kujtonit se po merrnit kur e bletë — mund të ndryshohej nga industritë e medies, po qe se donin ta vinin këtë si kusht për t’ju shitur prodhime media. Dhe për t’u siguruar që nuk e morët vesh, ose që nuk do t’i përdornit aftësitë e tyre si pajisje të zakonshme kompjuterike, jua bënë të paligjshme provat për të rikthyer mundësinë e kopjimit të lëndës media. DMCA-ja shënon çastin kur industritë e medias hoqën dorë nga sistemi ligjor i dallimit mes kopjimit të ligjshëm dhe atij të paligjshëm dhe thjesht provuan që kopjimin ta parandalojnë përmes mjetesh mekanike.

DMCA pati, dhe vazhdon të ketë, plot efekte të ndërlikuara, por në një nga fushat, në atë të kufizimit të ndarjes me të tjerët, thuajse nuk ka funksionuar. Dhe arsyeja kryesore pse nuk ka funksionuar është se Interneti doli shumë më popullor dhe më i fuqishëm se sa e mendoi kush. Kasetat e dikurshme dhe buletinet e fansave, nuk janë asgjë përballë asaj çka shohim sot me Internetin. Jetojmë në një botë ku shumica e qytetarëve amerikanë mbi moshën 12 vjeç shkëmbejnë gjëra me njëri-tjetrin online. Me të tjerët ndajmë shkrime, figura, ndajmë audio dhe video. Ca nga këto janë gjëra të krijuara prej nesh. Ca janë gjëra që i gjejmë diku. Ca nga gjërat që ndajmë janë gjëra që i krijuam nga gjëra që gjetëm, dhe e tëra kjo u kall datën atyre industrive.

Pra PIPA dhe SOPA janë raundi i dytë. Por ndërsa ndërhyrjet e DMCA-së qenë kirurgjike — duam të mbërrijmë deri te kompjuteri juaj, te televizori juaj, te makina juaj e lojërave, dhe ta pengojmë të bëjë atë që thoshin në dyqan se bën — PIPA dhe SOPA janë si bomba atomike dhe thonë që, duam të shkojmë kudo në botë dhe të censurojmë lëndën. Mekanizmi për ta bërë këtë, siç e thashë, është që nevojitet të hiqet gjithçka që shpie në këto adresa IP. Lypset t’i hiqni ato prej motorëve të kërkimit, lypset t’i hiqni prej listave online, lypset t’i hiqni nga listat e përdoruesve. Dhe meqë prodhuesit më të mëdhenj të lëndës në Internet nuk janë Google dhe Yahoo, ata jemi ne, jemi ne ata që do të ndiqemi. Ngaqë në fund fare, kërcënimi i njëmendtë që shpuri te PIPA dhe SOPA është aftësia jonë për të ndarë gjëra me njëri-tjetrin.

Pra ajo që rrezikon të bëjë PIPA dhe SOPA është marrja e konceptit ligjor shumëshekullor, i pafajshëm deri sa të ta provojnë fajësinë, dhe ta kthejë së prapthi — fajtor deri sa të të nxjerrin të pafajshëm. Nuk mund ta ndani me të tjerët pa na treguar se nuk po ndani diçka që nuk na pëlqen neve. Papritmas, pesha e vërtetimit të të ligjshmes kundrejt të paligjshmes bie pa hezitim mbi ne dhe mbi shërbimet që mund të na ofrojnë neve aftësitë të reja. Edhe pse survejimi i një përdoruesi kushton vetëm disa qindarka, prej kësaj do të shkatërrohej një shërbim me miliona përdorues.

Pra ky është Interneti që kanë ata në mendje. Përfytyrojeni këtë shenjë ngado — vetëm se në vend të College Bakery, përfytyroni që lexohet YouTube apo Facebook, apo Twitter. Përfytyroni se shkruan TED, ngaqë komentet nuk vihen dot në brazdë me ndonjë kosto të pranueshme. Efektet e njëmendta të SOPA-s dhe PIPA-s kanë për të qenë tjetër nga efektet e propozuara. Kërcënimi në fakt është te përmbysja e pikës se kujt i takon të provojë pafajësinë, pas të cilës të gjithë ne papritmas trajtohemi si të ishim hajdutë sa herë që na jepet liria të krijojmë, të prodhojmë dhe të ndajmë me të tjerët. Dhe njerëzve që na mundësojnë këto aftësi — ata të YouTube-it, Facebook-ut, Twitter-it dhe TED-it — u duhet tani të mos na i ndajnë sytë, ose të jenë edhe ata në valle për favorizim shkeljesh të ligjit.

Që të ndihmoni të ndalet kjo mund të bëni dy gjëra — një të thjeshtë dhe një të ndërlikuar, një gjë të lehtë dhe një të vështirë. Gjëja e thjeshtë, e lehta, është kjo: nëse jeni shtetas amerikan, telefonojini përfaqësuesit tuaj, senatorit tuaj. Po të shihni personat që kanë nënshkruar projektligjin SOPA, ata që kanë nënshkruar PIPA-n, do të shihni se të tërë tok kanë marrë miliona e miliona dollarë nga industritë tradicionale të medies. Ju nuk keni miliona e miliona dollarë, por mund t’u telefononi përfaqësuesve tuaj, dhe t’u kujtoni që ju votoni, dhe mund të kërkoni që të mos trajtoheni si vjedhës, dhe mund t’u sugjeroni që do të parapëlqenit që Internetit të mos i viheshin minat.

Nëse nuk jeni qytetar amerikan, mund të lidheni me qytetarë amerikanë që njihni dhe t’i nxisni të bëjnë të njëjtën gjë. Ngaqë kjo duket sikur është çështje kombëtare, por ja që s’është. Këto industri nuk do të kënaqen me minimin e Internetit tonë. Nëse e shkatërrojnë, do ta shkatërrojnë për të gjithë. Kjo qe gjëja e lehtë. Kjo qe gjëja e thjeshtë.

Gjëja e vështirë është: përgatituni, ngaqë të tjera po vijnë. SOPA është thjesht një rikthim i COICA-s, i cili qe paraqitur vitin e shkuar, dhe që nuk u miratua. Dhe krejt kjo lidhet me dështimin e dikurshëm të DMCA-së për moslejimin e ndarjes me të tjerët në rrugë teknike. Dhe DMCA-ja lidhet me Ligjin Mbi Regjistrimet Në Shtëpi, që u kalli datën këtyre industrive. Ngaqë krejt meseleja e të sugjeruarit se dikush po cënon ligjin e mandej mbledhjes së fakteve dhe provimit të kësaj, del se është vërtet e sikletshme. “Do të donim që të mos e bënim,” shprehen industritë e medies. Dhe ajo çka duan është të mos u duhet të bëjnë kështu. Nuk duan dallime ligjore mes ndarjes së ligjshme dhe të paligjshme me të tjerët. Duan thjesht që ndarja me të tjerët të zhduket.

PIPA dhe SOPA nuk janë çudira, nuk janë anomalira, nuk janë ngjarje. Janë shtrëngimi i radhës i kësaj vidhe të veçantë, që shtrëngohet e shtrëngohet këtu e 20 vjetë. Edhe po i mposhtëm këto, siç shpresoj, të tjera do të vijnë. Sepse deri kur ta bindim Kongresin se rruga për t’u marrë me cënimin e të drejtave të kopjimit është rruga që u ndoq për këtë punë me Napster-in, me YouTube-in, që është gjyqi me krej provat e paraqitura dhe përcaktimi i fakteve dhe i zgjidhjeve siç bëhet në shoqëritë demokratike. Kjo është rruga për ta zgjidhur këtë.

Ndërkohë, gjëja e zorshme është të jemi gati. Sepse ky është mesazhi i njëmendtë i PIPA-s dhe SOPA-s. Time Warner foli dhe na duan prapë të gjithëve në divan, thjesht për të konsumuar — jo të krijojmë, jo të ndajmë me të tjerët — dhe duhet t’i themi “Jo.”

Etiketa: adresa IP, Audio Home Recording Act, Borëbardha, censurë, COICA, Digital Millennium Copyright Act, DMCA, DVD, Ed Felton, Facebook, Google, Hollivud, Internet, Jack the Ripper, Jack Valenti, kompjuter, kopjim i ligjshëm, kryelobues, legjislacion, lëndë media, lista online, media, Micky Mouse, motorë kërkimi, MPAA, Napster, Pinoku, PIPA, PROTECTIP, publiku, Shoqata Amerikane e Filmit, shtatë xhuxhët, sistemi i emrave të përkatësive, SOPA, survejim i përdoruesit, të drejta kopjimi, TED, teknologji analoge, teknologji dixhitale, televizor, Twitter, Xerox, Yahoo, Youtube

Interneti është një nga industritë më të fuqishme dhe më me rritje në Shtetet e Bashkuara Ai u lejon miliarda njerëzve komunikim të lirë dhe të hapur, dhe ka qenë frymëmarrja e protestave anembanë botës. Por një projekt-ligj i ri propozon që industrisë së dëfrimit t’i lihet dorë e lirë të censurojë Internetin. Mban emrin PROTECT IP, dhe ja se si do të funksiononte:

Korporata private duan të jenë të lira të mbyllin site-e të paautorizuar ku njerëzit shkarkojnë filma, shfaqje televizive dhe muzikë. Ngaqë shumica e këtyre site-eve ndodhen jashtë juridiksionit të SHBA-ve, PROTECT IP përdor ca taktika të tjera nga ato brenda kufijve të Amerikës. Së pari, i jep qeverisë fuqinë të detyrojë mundësuesit e Internetit në SHBA të bllokojnë hyrjen për te emra përkatësish të shkelësve. Po njësoj mund të padisin motorë kërkimi me bazë në SHBA, lista, madje edhe blogje dhe forume me synim heqjen prej tyre të lidhjeve për te këto site-e. Së dyti, PROTECT IP u jep korporatave dhe qeverisë aftësinë e ndërprerjes së financimeve për site-et web shkelëse përmes anulimit të llogarive të tyre te reklamues dhe shërbime pagesash me bazë SHBA-të. Përmbledhtas, kjo është ajo që PROTECT IP do të provojë të bëjë.

Por sipas të gjitha gjasave, bashkë me të do të bëjë edhe diç tjetër. Si për fillim, nuk ka për t’u vënë fre atyre që shkarkojnë. Prapë do të jeni në gjendje të hyni te një site i bllokuar, thjesht duke dhënë adresën e tij IP në vend të emrit. Ajo çka PROTECT IP do të bëjë është gjymtimi i sipërmarrjeve të reja ngaqë u lejon gjithashtu kompanive të padisin cilindo site që mendojnë se nuk po bën filtrim të kënaqshëm. Këto procese gjyqësore do të çonin kollaj në falimentim motorë të rinj kërkimi dhe site mediash shoqërore. Dhe teksti i PROTECT IP-së është aq i dykuptimtë saqë site-e të rëndësishëm mediash shoqërore mund të shndërrohen në objektiv goditjeje. Shumë site-e web novatore mund të duken si pirateri në sytë e gjykatësit jo të duhur: Tumblr, SoundCloud, dhe YouTube-i në fillimet e veta. Kudo që njerëzit shprehen, bëjnë art, transmetojnë lajme, ose organizojnë protesta ka të përziera shumë xhirime TV-je, copëza filmash, dhe muzikë nën të drejta autori. Dhe edhe sikur t’i besoni qeverisë së SHBA-ve se nuk do të abuzojë me fuqinë e re për censurim të Net-it, po vendet që do ndiqnin shembullin tonë dhe do të hartonin ligje të tilla? Njerëzit nëpër botë do të kishin kështu Internete shumë të ndryshëm, dhe qeveri të paskrupullta do të kishin mjete të fuqishme për të shtypur shprehjen e lirë.

Por ndoshta gjëja më e rrezikshme do të qe se PROTECT IP do të përziehej me funksionimin e brendshëm të Net-it. Ekspertët besojnë se duke futur hundët te regjistrat Web të emrave të përkatësive përfundimi do të ish më pak siguri dhe qëndrueshmëri. Shkurt, PROTECT IP nuk do ta ndalë piraterinë, por do të hapë rrugën për potenciale të mëdha censure dhe abuzimi, për ta bërë Web-in më pak të sigurt dhe të besueshëm.
Ky është Internet-i për të cilin flasim. Një mjet vital dhe plot gjallëri, dhe qeveria jonë po fut hundët në strukturën bazë të tij se ndoshta kështu njerëzit do të blejnë më tepër filma Hollivudi. Por me filmat e Hollivudit nuk zgjidhen kandidatë nga baza, nuk përmbysen regjime të korruptuar, dhe krejt industria e dëfrimit nuk kontribuon kushedi çë në ekonominë tonë. Këto të gjitha bëhen me Internet, këto e të tjera. Korporatat i kanë tashmë mjetet që të luftojnë piraterinë. E kanë mundësinë të ndalin qarkullim lënde të caktuar, të padisin për mbyllje kompanitë e software-it peer-to-peer, dhe të padisin gazetarë thjesht se kanë folur se si të kopjohet një DVD. Janë plot me bëma ushtrimi dhe abuzimi të fuqisë së tyre. Ato u përpoqën të hiqnin nga YouTube-i një video për një bebe, vetëm për muzikën që luhej në sfond. Dënimet që jepen për pirateri komerciale në shkallë të gjerë i kanë përdorur kundër familjesh dhe fëmijësh. Janë po këto që hapën padi për ndalimin e VCR-së dhe të pajisjeve të para MP3.

Ndaj pyetja është, deri ku do të shkojnë me këtë punë? Përgjigja në këtë pikë është e qartë. Deri atje ku do t’i lejojmë ne. Që kur krijuam këtë video, PROTECT IP është përkeqësuar dhe po përgatiten për miratim të shpejtë. Tani qeveria dhe korporatat mund të bllokojnë çfarëdo site-i, të brendshëm ose të jashtëm, thjesht për një lidhje që do të shkelte ligjin. Site-eve si YouTube, Twitter, dhe Facebook do t’u duhej të censuronin përdoruesit e vet ose të mbyllen, ngaqë bëhen përgjegjëse për gjithçka që përdoruesit e tyre postojnë. Përdoruesi i rëndomtë mund të përfundojë me burg 5 vjetë për postim të çfarëdo gjëje nën të drejta autori– madje edhe thjesht nga të kënduarit e një kënge.

Etiketa: abuzimi, adresë IP, censurë, censurim, DVD, Facebook, filma, filtrim, financime, Hollivudi, industria e dëfrimit, Internet, komunikim, korporata, motorë kërkimi, MP3, muzikë, padi, peer-to-peer, pirateri, projekt-ligj, PROTECT IP, protesta, Siguri, site, software, SoundCloud, të drejta autori, Tumblr, Twitter, VCR, Web, YouTube-i

Etiketa: anonimitet, Burim i Hapur, Facebook, Freedom Box, Freedom Box Foundation, GMail, Google, hardware, Internet, James Vasile, komunikime private, Linux, privatësi, projekt, reklama, Siguri, software, teknologji, Twitter

Etiketa: anonimitet, Burim i Hapur, Facebook, Freedom Box, Freedom Box Foundation, Google, hardware, identi.ca, James Vasile, komunikime private, mikroblogim, monetarizim, organizëm jofitimprurës, privatësi, reklama, rrjet social, rrugëzues, Siguri, software, teknologji, trafik i koduar, Twitter, WikiLeaks

Maddog, Moglen, dhe Frye, figura të shenjta të bashkësisë së Linux-it diskutojnë njëzet vitet e para të tij dhe të ardhmen që e pret

Ruth Suehle

Në fjalën e mbajtur pasditen e parë të LinuxCon-it, drejtori ekzekutiv i Linux Foundation-it, Jim Zemlin, zuri vend për të biseduar rreth njëzetvjetorit të Linux-it me Jon “Maddog” Hall-in, Eben Moglen-in, dhe Dan Frye-in, ose siç i quajti, Kumbari, Avokati, dhe Kostumi.

Këta janë nga ai lloj njerëzish që nuk kanë nevojë për prezantim në bashkësinë e Linux-it. Maddog-i ndihmoi Linus Torvalds-in për kalimin e tij të parë të Linux-it në një platformë të deriatëhershme, te ajo Alpha e Digital Equipment Corporation-it dhe shpesh i referohen si kumbari i bashkësisë. Ai në fakt është vërtet kumbar i dy fëmijëve të Torvalds-it. Moglen-i është drejtori këshillimor i Qendrës Ligjore të Software-it të Lirë dhe ka përfaqësuar software-in e lirë për shumë vjet. Frye është zëvendëspresident i Open Systems Development, IBM Systems & Technology Group, dhe përgjegjës për ekipin e zhvillimit të Linux-it në IBM. Ka qenë bashkautor i strategjive origjinale të IBM-së për korporata, lidhur me Linux-in dhe software-in me burim të hapur.

Më poshtë janë fjalët e tyre rreth njëzet viteve të shkuara të tij dhe se ç’presin ata nga njëzet vjetët e ardhshëm.

Kur ka qenë hera e parë që dëgjuat për Linux-in?

Maddog: Diku aty nga Nëntori i ’93-shit, kur pashë një numër të Dr. Dobbs Journal, dhe vura re që fliste për një kopje të plotë të sistemit operativ UNIX, $100, përfshi kodin burim. Thashë me vete, “O Zot, $100 për një sistem të plotë. Nuk rri dot pa e porositur!” Dhe ashtu bëra, por nuk kisha PC ku ta xhiroja. Më erdhi, dhe qe një libër i hollë dhe një CD, dhe ngaqë nuk e xhiroja dot, e montova CD -në dhe zura të shoh faqet man. Dukej si sistem i mirë, dhe e vendosa në raft. Mandej, në Maj të ’94-s, dikush më kërkoi që të sjell këtë person nga Europa për të folur për një gjë që u quajkërka Linux.

Moglen: Këto janë ato pikëpërputhjet në një bashkësi. Në vjeshtën e ’93-shit, po përpiqesha që të pengoja trajtimin e PGP-së si municion nga qeveria e SHBA-ve. Punoja në Virxhinia dhe porosita një CD, që përmbante versionin 0.92 të kernelit, të cilin m’u desh ta përpiloja vetë, të paktën kisha hardware, më të mirë a më të keq se sa ai i Maddog-ut nuk e di, por jo dhe aq të keq. Dhe mandej e vura në raft, deri sa kalova në Harvard Law School vitin tjetër, ku nuk qe e mundur të xhiroje sistemin operativ pronësor multitasking DOS që përdorja. Duhet të ketë qenë diku nga Marsi i ’94-s kur e instalova përfundimisht, dhe që atëherë nuk e kam kthyer kokën pas.

Frye: Ne qemë të vonuar në dasmë. Nuk para kishim dëgjuar për Linux-in para Majit të ’98-s. Qeshë në një praktikë me objekt punimin me performancë të lartë në kompjutera, duke u marrë me dizajn teorik sistemesh të rendit petaflop. Kish tre mbledhje: një grup pune për teknologjinë më pronësore nga gjithçka tjetër, një për sisteme diku në mes, dhe një grup për sisteme të hapur. Kur u përmend Linux-i, thashë: “Çfarë?” Shpjegimi i tyre, në shumicën e tij, qe i gabuar, për sa i përket bashkësisë, por edhe për ta ishte hera e parë.

Kur e kuptuat që bëhej fjalë për një gjë që do të ishte e madhe?

Frye: Pak më vonë qeshë pjesë e një grupi që filloi të ngjisë shkallët në strategjinë e korporatës relativisht herët, duke vendosur të hidhej në atë fushë në fund të ’98-s. Patëm tre raste për rritje të mundshme të Linux-it, dhe nga një prej tyre përftuam ca të dhëna që tejkalonin mjaft rritjen tonë eksplozive. Të gjithë zunë të thoshim, “Kjo është.” Na u desh një kalim nëpër hierarkinë e korporatës, dhe gjithkush, nga më i thjeshti deri te presidenti tha, “Po kjo duket, nuk ka nevojë për kallauz.”

Moglen: Ironia në rastin tim është që unë merresha me kernelin përpara se të filloja të punoja për Stallman-in. Riçardi erdhi te unë në vjeshtë të ’93-shit ngaqë kish lexuar diçka rreth se ç’po bëja unë me Zimmerman-in dhe PGP-në. Në kohën që ai dhe unë zumë të flisnim seriozisht lidhur me idenë e të punuarit tok, ajo që kish bërë Linusi tregonte qartë se si do të mund të përfundohej GNU-ja. Qe e qartë, që nga çasti kur filluam, se kjo qe rruga se si mund të funksiononte një sistem operativ i lirë, ngaqë ishte rruga sipas së cilës një sistem i lirë operativ po funksiononte realisht. Nuk mendoj se kishte ndonjë dyshim rreth faktit se ajo ç’po bëja qe në gjendje të lehtësonte këtë ndërthurje jo të zakonshme forcash.

Maddog: E ftuam Linusin në DECUS në New Orleans, që është një Disneyland për të rriturit. Mund të gjeni gjithçka doni, dhe plot gjëra që nuk i doni. Ai mbajti dy biseda për grupe me rreth 20-30 vetë secili. Unë e dëgjoja i ulur diku. Prej kohësh përdorja burim të hapur. Dikur, më 1973, kur zura të programoj, nuk kishte shumë programe në formë dyore, ngaqë nuk ia vlente. Pastaj kalova në mësimdhënie, ku përdornim software të krijuar prej kolegësh të trupës mësimdhënëse, mandej erdhi Bell Labs ku kishim kodin burim për UNIX-in. Mandej Digital-i, kështu pra, qeshë mësuar me të. Por shihja se njerëzit që përdornin software-e në trajtë dyore kishin probleme. I dëgjova këto biseda, dhe kur u ktheva, i gjeta Linusit një sistem Alpha që të bënte kalimin dhe u bëra një paraqitje përgjegjësve të mi. Tek diapozitivi i fundit thashë, “Linux është i paevitueshëm.” Thashë, “Askush nuk do të jetë në gjendje ta ndalë. Ka për të qenë një gjë shumë, shumë e madhe.”

Që prej përfshirjes suaj, ka pasur ndonjë problem, ndonjë thep, që ju ka bërë të mendoni se punët mund të shkonin për mirë ose për keq.

Frye: Jo. Jo. Jo. Jo. Pyetët nëse pati ndonjë çast që të kem dyshuar te Linux-i. Se a pati ndonjë rast që IBM-së iu desh të merrte vendime të vështira? Sigurisht. Tregje komplekse. Por ka qenë rrugë që të mbetet në mendje. Më ’98, ’99, 2000, të gjithë ne i kemi përsëritur vetes që edhe Linux-i do të pësonte atë dukuri që formalizohet me Kurbën Gartner. Që do t’i binte vrulli. Periudha kur nuk punon si duhet, ose kur njerëzit çorientohen, por këto nuk i pamë. Nuk ndodhi kurrë, dhe kjo këtu e 13 vjetë më parë.

Moglen: Hmmm, ka pasur çaste kur nuk dukej kaq mirë. Kur filluam të punonim për GPL 3, i rregullova Stallman-it një intervistë me New York Times-in dhe, i mbledhur kruspull diku pas, dëgjoja nga një palë kufje, me gishta të kryqëzuar, siç ndodh ndonjëherë. Ata e pyetën se a pat menduar ndonjëherë se do të bëhej kaq i mirë sa ç’ishte. U përgjigj “jo”, nga çasti që dëgjoi për patentat mbi software-et, pati menduar se kaq e pat kjo punë, por Ebeni qe më optimist. Në fillimet e rrëmujës me SCO-në, isha i shqetësuar, jo ngaqë mendoja se kishin fakte apo sepse mendova se miqtë tanë në industri do të na linin në baltë, shqetësohesha për klientët tanë. Kam harxhuar shumë kohë duke u shpjeguar kryejuristëve nervozë në korporata se pse drejtuesit e tyre nuk talleshin kur thoshin se donin ta mbanin në përdorim Linux-in. Në 2003-shin dhe 2004-n kam harxhuar mjaft kohë duke e trajtuar çështjen nëpër takime pune, dhe në to e ndjeje tensionin. Pati vërtet një përpjekje të menduar, si edhe sot, për t’u futur frikën njerëzve nga software-i i lirë, ku përfshihet edhe kerneli i Linux-it, e cila do t’u bënte dëm bizneseve të vegjël. Mbijetesa pas këtij rasti të parë qe një mësim i mirë mbi fuqinë e zotimeve tona sociale, në kontrast me software-in tonë. Tani do të vihemi prapë në provë lidhur me marrëdhëniet tona sociale.

Maddog: Në zhvillimin e sistemit Linux ka pasur një çast kur njerëzit zunë të mendonin rreth kompanive të ardhshme që do të fitonin para nga Linux-i. Këta thoshin, “Nuk dua të shkruaj software falas e pastaj ta përdorin të tjerët për të fituar para.” U thashë “jo”, nëse nuk i lejoni njerëzit të nxjerrin para prej tij, ka për të bërë përpara me shpejtësinë e një akullnaje. Po i latë të fitojnë para dhe të kontribuojnë në të, do të shkojë përpara me shpejtësi. Sinqerisht, kështu ndodhi me Microsoft-in, që tha, “do të bëjmë një sistem operativ dhe do t’u lejojmë njerëzve të zgjedhin hardware-in e tyre.” Fituan tregun. Shihni Apple-in, që tha, “do të lejojmë vetëm hardware nga Apple,” kanë vetëm 9% të tregut.

Si asnjë platformë tjetër, Linux-i është shtrirë nga një formë e punës me kopmpjuter te një tjetër. Si mendoni se do të përkufizoheshin 20 vjetët e ardhshëm të Linux-it?

Frye: E lezetshmja është se ajo çka kuptuam herët qe që Linux-i është i aftë të mundësojë risi. Si i tillë, shtrihet dhe shfaqet në vende jo të zakonshme. TiVo? E jo de, çne? Po pse jo? Superkompjutera, mainframes, shfaqet atje ku nuk e prisni.

Maddog: Mendoj se është një ndërthurje e shumë gjërave që ndodhin në të njëjtën kohë. Kur fillova me kompjuterat, një tranzistor i vetëm kushtonte $1.50. E faktit që sot hardware vërtet i fuqishëm kushton në mënyrë të pabesueshme pak, që mund të bëni gjëra të mrekullueshme me kompjutera të harruar diku në depo, por prapë, nëse nuk keni në dorë kodin burim, ju mbetet t’ia nisni nga fillimi. Dhe kjo është për të ardhur keq. Interneti na jep mjetet për të cilat kemi nevojë për bashkëpunim. Diku në një CampusParty, para ca javësh, takova një çilimi që kish filluar të merrej me shpërndarjen e tij Linux që në moshën dymbëdhjetëvjeçare. Ai dhe i ati tani ofrojnë asistencë për të në shumë vende. Kam një listë njerëzish që kanë bërë gjëra të mahnitshme në moshë shumë të re, ngaqë nuk i ndali njeri duke u thënë se nuk mund t’i bënin dot. Askush nuk u tha gjë, veç “tregonani kodin.” Nuk jam kaq egoist sa të mendoj se Ainshtajni i ardhshëm do të shfaqet nga Shtetet e Bashkuara. Mund të vijë nga kudo qoftë. Me software-in e lirë kemi një gjysmë shansi t’i gjejmë, t’i shohim dhe t’i ushqejmë.

Moglen: Linux-i është njëzet vjeç. Web-i është më pak se 7000 ditësh. Çfarë do të shohim në fazën e ardhshme të asaj që zumë ta quajmë “interneti i gjërave,” pajisje të ndërlidhura me njëra-tjetrën, Linux-i po bëhet për këtë Internet të gjërave çeliku dhe qymyri i revolucionit industrial të shekullit të XXI. Ajo që do të shkaktojë në jetën tonë mund të përfytyrohet vetëm duke e shtruar pyetjen se çfarë do të jetë në gjendje të bëjë web-i kur të jetë 20 vjeç. As që mund ta përfytyrojmë shkallën e asaj që kjo teknologji madhështore do të jetë në gjendje të përmbushë. Tashmë e dimë që për ta ngritur sërish sipas rrugës me të cilën ngrihen tradicionalisht gjërat do të kushtonte miliarda dollarë–diku te 10-20 miliardë dollarë. Në tregun e patentave rreth çështjes së vazhdimit të ekzistencës ose jo të Linux-it janë shpenzuar diçka mes 10 dhe 20 miliardë dollarëve. Palë që kanë paranë, e cila do t’i nevojitej krijimit të Linux-it në rrugë tradicionale, po krijojnë armë për ta shkatërruar atë. Ne e kemi përgatitur veten që prej dy dhjetëvjeçarësh për këtë problem. Riçardi, brenda vetes, pranoi se na priste fundi. Unë qeshë optimist. Tani mund të shohim se kush kish të drejtë. Askush nuk ka për të na marrë atë që krijuam. Na përket krejt neve së bashku. Por përpjekjet për të na nxjerrë jashtë loje në ekonomi do të jenë shumë të ashpra, dhe do të na duhet të luftojmë tok. Na duhet të mbrojmë arritjet tona, njësoj sikur të mos kish asnjë përfaqësues të racës njerëzore që do të donte ta shihte të shkatërruar atë. Brenda tetë, ose nëntë, ose dhjetë vjetësh nga sot, kur lufta e patentave të jetë shuar dhe ne të mund të shohim se cilët janë të mbijetuarit, kemi për ta pasur pisk. Do të na duhet të paguajmë taksa, dhe do të na duhet t’i shpenzojmë ato me urtësi. Do të na duhet të shpërdorojmë sa më pak, ngaqë armatimi në anën tjetër të frontit do të rritet shumë. Më besoni, do të duhet më shumë se një avokat para se tërë kjo të ketë marrë fund. Nuk bëhet fjalë për risi, për teknologji apo për ndryshime të hijshme. Çështja është të sigurohet që ata që janë në fuqi sot të mos na pengojnë në kryerjen e gjërave të mëdha që mund të bëjmë tok. Bëhet fjalë për një histori të dhimbshme me, shpresoj, një fund të lumtur.

Përkthim i një artikulli të botuar në Opensource.com, shkruar nga Ruth Suehle .

Etiketa: Dan Frye, Eben Moglen, GPL, Jim Zemlin, Jon, Linus Torvalds, Linux, linuxcon, patenta software, software freedom law center

Aktivizmi përmes Internetit zakonisht të sjell në mend kërkesat nga shokë a miq për të përhapur një lajm apo një njoftim nëpërmjet email-it, ose në raste më të organizuara nënshkrimin e një peticioni diku, për diçka.

Prej disa vitesh, një nismë e re, me emrin Avaaz, po përpiqet që aktivizmi i këtij lloji të jetë më i efektshëm. Sipas Suddeutsche Zeitung-ut

Avaaz është një bashkësi mbikombëtare që është më demokratike, dhe mund të jetë më e efektshme, se sa Kombet e Bashkuara.

Avaaz përfshin deri sot 10.5 milionë të regjistruar, numër që rritet përditë me njerëz që aktivizimin po e shtrijnë tej nënshkrimit të peticioneve të ndryshme.Veprimtaria e tyre i ka kaluar caqet e tastierës, për t’u shtrirë në terren, me vendet e fshehta të ngritura për të mbrojtur lëvizje demokratike, me padi kundër korporatash, me informim aksionerësh të tyre rreth çështjesh ku vlera e aksioneve nuk mund të lërë në heshtje çështje etike, me dhurim milionash në pajisje të teknologjisë së fundit për mbrojtësit e të drejtave të njeriut, me shpënien e zërit të individit drejt e te presidentë, miliarderë, ambasadorë dhe ministra.

Dy nga fushatat e shumta të aktivizmit të ndërmarra nga Avaaz duket se kanë qenë frutdhënëse. Ato kanë kontribuar në dy fitore të thjeshta, dhe ndoshta të përkohshme, por të rëndësishme, po të shihen si shembull. Që të dyja janë tregues i fuqisë së informacionit dhe Internetit kur përdoren për një kauzë që meriton vëmendje.

E para iu kundërvu një projektligji të cilin ish-kryeministri italian që sapo ka lënë postin e pat hartuar me qëllimin e mbytjes së demokracisë. Projektligji synonte t’i jepte qeverisë të drejtën e mbylljes sipas qejfit të saj të site-eve web. Anëtarët italianë të Avaaz-it dërguan 200 mijë email-e dhe përmbytën Facebook-un dhe Twitter me mesazhe në përkrahje të fushatës. Këto bashkë me demonstrimet publike dhe mbulimin nga mediat kryesore të gadishullit përballë bënë që projektligji të arkivohej përgjithmonë.

Fushata tjetër SHPËTONI INTERNETIN u organizua për nënshkrimin e një peticioni kundër projektligjit skandaloz që do t’i jepte qeverisë së ShBA-ve të drejtën të asgjësonte çfarëdo site-i web, përfshi site-e të tillë si WikiLeaks, YouTube, apo vetë Avaaz-in.
E nënshkruar brenda pak ditësh nga mbi 1 milion vetë, peticioni iu dorëzua zyrtarëve të lartë të Shtëpisë së Bardhë, pas përgjigjes së ardhur nga ekipi i presidentit. Sipas njoftimit nga Avaaz, zëra të pakonfirmuar janë shprehur se ka gjasa që Obama ta kundërshtojë projektligjin. Projektligj për të cilin, po si pas Avaaz-it, kur filloi fushata, u ishte thënë se nuk kish ç’ta ndalte.

Ndoshta vërtet në anën tonë të botës ka pak interes për çka ndodh në kulisat e asaj ane të botës. Por këtë herë kjo nuk do të duhej të ndodhte. Mjafton të kujtohet që shumica e site-eve strehohen nga kompani në territorin e ShBA-ve për të kuptuar se sa urgjent është përkrahja e kundërshtimit të këtij projektligji dhe veprimi gjithkush që është i interesuar që Interneti të mbesë burim publik i lirë dhe të mos pësojë fatin e mediave të tjera si deri sot.

Etiketa: Avaaz, bashkësi, Facebook, Internet, korporata, peticion, projektligj, ShBA, Shtëpia e Bardhë, Suddeutsche Zeitung, të drejtat e njeriut, Twitter, WikiLeaks, Youtube

Ndjesia jonë dhe realiteti i sigurisë jo gjithmonë përputhen, shprehet eksperti i sigurisë Bruce Shcneier. Në TEDxPSU, ai shpjegon pse shpenzojmë miliarda për t’u marrë me rreziqet që tregohen në lajme, të tilla si “teatri me sigurinë” që po luhet tani në aeroportet tona, ndërkohë që lihen pas dore rreziqe më me probabilitet — dhe se si mund ta heqim këtë huq.

Bruce Schneier përsiat fort rreth sigurisë — si guru i sigurisë në kompjutera, dhe si filozof i një nocioni më të gjerë mbi shndërrimin e botës në më të sigurt

Bruce Schneier është profesionist dhe autor i mirënjohur në shkallë ndërkombëtare në fushën e sigurisë. I karakterizuar nga The Economist si “guru i sigurisë,” njihet më tepër si zë kritik dhe komentues i kthjellët dhe i ndritshëm për temat e sigurisë. Kur njerëzit duan vërtet të dinë se si funksionon siguria, ata i kthehen Schneier-it.

Suksesi i i tij i parë, Kriptografi e Zbatuar, shpjegonte se si funksionon faktikisht shkenca e mistershme e kodeve sekrete, dhe u përshkrua nga Wired si “libri që Agjencia Kombëtare e Sigurisë nuk donte të botohej kurrë.” Libri i tij mbi sigurinë në kompjutera dhe rrjete, Sekrete dhe Gënjeshtra, u quajt nga Fortune “[një] kuti xhevahiresh surprizash të vockla që mund t’i përdorni.” Përtej Frikës merret me problemet e sigurisë, të vogla dhe të mëdha: siguria personale, krimi, siguria në shkallë korporate, siguria kombëtare. Libri i tij i fundit, Schneier-i mbi Sigurinë, ofron opinione mbi gjithçka, nga rreziku i vjedhjes së identitetit (gjerësisht i mbivlerësuar) te rreziku me shtrirje të gjerë i sigurisë nga fuqitë e pakontrolluara të presidentit, dhe mbi një rrugë çuditërisht të thjeshtë për zgjedhje të pamanipulueshme.

Schneier boton një buletin mujor falas, Crypto-Gram, me mbi 150 000 lexues. Gjatë dhjetë viteve të botimit të rregullt, Crypto-Gram është shndërruar në një nga forumet e lexuara më tepër për diskutimet e lirshme, kritikat e mprehta dhe debatet serioze lidhur me sigurinë. Dollibash kokëshkretë i sofrës, Schneier-i shpjegon, zbërthen dhe nxjerr mësime nga historitë që lajmet peshkojnë mbi sigurinë.

Etiketa: Siguri, siguri online

Në këtë video të përkthyer për TED-in, Hypponen trajton çështje të viruseve kompjuterikë, krimit të organizuar online dhe sigurisë online,  lidhjen me tyre, pak nga historiku mbi temën, për të dhën një fund një ide përmbledhëse se ç’duhet synuar në të ardhmen.

Drejtuesi i kërkimeve në F-Secure Corporation në Finlandë, Mikko Hypponen e ka udhëhequr ekipin e tij përgjatë disa prej epidemive më të mëdhaja nga viruse kompjuterash në histori. Ekipi i tij mposhti rrjetin mbarëbotëror të përdorur nga krimbi Sobig.F. Ai qe i pari që vuri alarmin rreth epidemisë së virusit Sasser, dhe ka formuluar përmbledhje shpjeguese sekrete mbi veprimin e krimbit Stuxnet — një krimb jashtë mase i ndërlikuar, i konceptuar për sabotimin e fabrikave të pasurimit bërthamor të Iranit.

Dora dorës që disa qindra milionë përdorues Interneti nga India, Kina dhe gjetkë bëhen pjesë e web-it, dhe që qeveritë dhe korporatat bëhen më të sofistikuara në përdorimin e viruseve si armë, Hypponen shtron pyetjen: po më tej? Kush do të jetë në ballë të mbrojtjes së rrjeteve të botës nga software dashakeq? Vepra e tij ofron një pamje të së ardhmes post-Stuxnet.

Ai shprehet: “Është më shumë se shqetësuese të shohësh që ka kompani të mëdha që merren me hartim portash të pasme, shfrytëzime dhe trojanë.”

Transkriptimin në Shqip e gjeni më poshtë:

E dua Internetin. Është e vërtetë. Sillni në mendje gjithçka që na ka sjellë. Sillni në mend gjithë shërbimet që përdorim, krejt lidhjet që mbajmë, gjithë atë zbavitje, gjithë atë biznes, gjithë atë tregti. Dhe kjo po ndodh gjatë jetës sonë. Jam shumë i sigurt që një ditë do të shkruajmë libra historie këtu e qindra vjetë në të ardhmen. Atëherë brezi ynë do të kujtohet si brezi që u hodh në linjë, brezi që krijoi diçka vërtet dhe përnjëmend globale. Por po, është po aq e vërtetë që Interneti ka probleme, probleme shumë serioze, probleme sigurie dhe probleme lidhur me privatësinë. E shkova karrierën time duke u ndeshur me këto probleme.

Ndaj lejomëni t’ju tregoj diçka. Ky këtu është Truri. Kjo është një disketë — një disketë pesë inç e një çerek e infektuar nga Truri.A. Është virusi i parë fare që kapëm për kompjuterë PC. Dhe në fakt e dimë se nga erdhi Truri. E dimë, ngaqë kjo tregohet brenda kodit. Le t’i hedhim një sy. Bukur. Ky është sektori nisës i një diskete të infektuar. Dhe po ta shohim më nga afër, do të shohim mu aty, që thotë, “Mirë se vini në bodrum.” E mandej vazhdon, për të thënë, 1986, Bazit dhe Amxhad. Dhe Bazit dhe Amxhad janë emra, emra pakistanezësh. Në fakt, ka një numër telefoni dhe një adresë Pakistani.

(Të qeshura)

Pra, 1986. Sot jemi në 2011. I bie 25 vjetë të shkuar. Problemi i viruseve të PC-së është sot 25 vjeç. Kështu, këtu e një vit e gjysmë më parë, vendosa të shkoja vetë në Pakistan. Le t’i shohim, një dorë fotosh që bëra në Pakistan. Kjo është në qytetin Lahore, që bie rreth 300 km në jug të Abotabadit ku u kap Bin Ladeni. Ja pamja e një rruge të rëndomtë. Dhe kjo është rrugica që shpie në këtë ndërtesë, blloku 730 Nizam në qytetin Alama Ikbal. I rashë derës. (Të qeshura) E gjeni dot se kush ma hapi derën? Baziti dhe Amxhadi; atje janë akoma. (Të qeshura) (Duartrokitje) Ky këtu në këmbë është Baziti. Ulur është i vëllai, Amxhadi. Këta janë trimat që shkruan virusin e parë për PC. Sigurisht që diskutimi me ta qe shumë interesant. I pyeta pse e bënë. I pyeta si ndjeheshin kur ia filluan. Dhe u kënaqa ndoca kur mësova se si Bazitit, ashtu edhe Amxhadit u qenë infektuar kompjuterët me dhjetëra herë nga viruse të tjerë, krejt pa lidhje me të tyrin përgjatë këtyre viteve. Pra tek e fundit, ka një farë drejtësie në botë.

Tani, viruset që kemi parë në vitet ’80 dhe ’90 kuptohet që nuk janë më problem. Ndaj lejomëni t’ju tregoj një dorë shembujsh se si dukeshin dikur. Ai që po xhiroj këtu është një sistem që më mundëson të xhiroj programe të vjetër në një kompjuter modern. Pra, dale të montojmë ca disqe. Po kalojmë atje. Ajo që duket këtu është një listë virusesh të vjetër. Ja të xhirojmë disa prej këtyre viruseve në kompjuterin tim.

Për shembull, le t’ia fillojmë së pari me virusin Njëqindkëmbëshi. Dhe mund ta shihni në krye të ekranit, që ka një njëqindkëmbësh që lëviz nëpër kompjuterin tuaj kur infektoheni me një të tillë. E dini që jeni infektuar, sepse ai shfaqet. Ja një tjetër. Ky është virusi i quajtur Vithisja shpikur në Rusi më 1992. Ja t’ju tregoj edhe një që prodhon dhe ca tinguj. (Zhurmë sirene) Dhe shembulli i fundit, pa gjejeni se ç’bën virusi Këmbësori. Po, ky është një tip që ecën nëpër ekranin tuaj nëse infektoheni prej tij. Pra, dikur qe deri diku e lehtë të dihej që ishit infektuar nga një virus, kur viruset shkruheshin nga hobistët dhe adoleshentët.

Sot, nuk shkruhen më nga hobistë dhe adoleshentë. Sot viruset janë një problem global. Ajo që kemi këtu në sfond është një shembull i sistemeve që xhirojmë në laboratorët tanë, ku gjurmojmë infeksione virusesh anembanë botës. Pra mund të shohim në kohë reale që sapo bllokuam viruse në Suedi dhe Tajvan Rusi dhe gjetkë. Në fakt, nëse thjesht lidhem me sistemet tona të laboratorit përmes Web-it, mund të shohim në kohë reale për të pasur njëfarë ideje se sa shumë viruse, sa shumë shembuj të rinj malware-i gjejmë përditë. Ja ku është virusi më i ri që gjetëm në një kartelë, i quajtur Server.exe. Dhe e gjetëm mu tani, tre sekonda më parë — i mëparshmi, gjashtë sekonda më parë. Dhe po t’u hedhim një sy, dukuria është thjesht masive. Gjejmë dhjetëra mijëra, madje qindra mijëra. Dhe kjo për malware-in e 20 minutave të fundit, çdo ditë.

Pra, nga vijnë tërë këta? Në ditët tona viruset shkruhen nga banda të krimit të organizuar ngaqë me viruset fitojnë para. Bëhet fjalë për banda si — le të hapim GangstaBucks.com. Ky është një site web që vepron në Moskë ku këta tipat blejnë kompjuterë të infektuar. Kështu që nëse jeni programues virusesh dhe jeni në gjendje të infektoni kompjuterë Windows, por nuk dini se ç’të bëni me ta, mund t’ia shisni këta kompjuterë të infektuar — kompjuterin e dikujt tjetër — këtyre tipave. Dhe këta ju paguajnë para për ato kompjutera. Nga i nxjerrin paratë këta tipat me këta kompjutera të infektuar? Ka shumë rrugë të ndryshme, trojanë banke, fjala vjen, që vjedhin para prej llogarive tuaja bankare online kur bëni veprime bankare online, ose tasteregjistruesit. Tasteregjistruesit rrinë në heshtje brenda kompjuterit tuaj, i vidhen shikimit, dhe regjistrojnë çdo të rënë tastiere. Pra, jeni përballë kompjuterit tuaj dhe po bëni kërkime me Google. Çdo kërkim me Google që shtypni ruhet dhe u dërgohet shkelësve të ligjit. Çdo email që shkruani ruhet dhe u dërgohet shkelësve të ligjit. E njëjta gjë me çdo fjalëkalim e me radhë.

Por gjëja që lakmojnë më shumë janë sesionet kur kaloni online dhe bëni blerje online në çfarëdo shitore online. Sepse kur bëni blerje në shitore online, do të shtypni emrin tuaj, adresën për dërgesën, numrat e kartës suaj të kreditit dhe kodin e sigurisë për të. Ja një shembull prej një kartele që e gjetëm në një shërbyes disa javë më parë. Këta janë numrat e kartës së kreditit, kjo është data e skadimit, ky është kodi i sigurisë, dhe ky është emri i të zotit të kartës. Sapo të mundeni të hyni në të dhënat e kartës së kreditit të dikujt, ju thjesht kaloni online dhe blini ç’të doni me ndihmën e këtyre të dhënave. Dhe kjo, qartazi, që është problem. Tashmë kemi një treg të tërë dhe ekosistem biznesi të fshehtë të ngritur rreth krimit online.

Ky qe një shembull se si këta tipa janë në fakt në gjendje të përftojnë para përmes veprimeve të tyre. U hedhim një sy faqeve të INTERPOL-it dhe kërkojmë për persona që ndiqen. Gjejmë tipa si Bjorn Sundin, me origjinë nga Suedia, dhe bashkëpunëtorin e tij të krimeve, edhe ky në listat e të kërkuarve nga INTERPOL-i, z. Shaileshkumar Jain, qytetar i Sh.B.A.-s Këta xhironin një operacion të quajtur I.M.U., një operacion krimi informatik përmes të cilit fituan miliona. Që të dy tani diku fshihen. Askush nuk e di se ku gjenden. Zyrtarë amerikanë, vetëm disa javë më parë, ngrinë në Zvicër një llogari bankare pronë e z. Jain, që përmbante 14.9 milionë dollarë amerikanë.

Pra sasia e parave që vjen prej krimit online është domethënëse. Dhe kjo do të thotë që shkelësit online të ligjit janë në fakt në gjendje të investojnë për sulmet e tyre. E dimë që shkelësit online të ligjit punësojnë programuesa, persona testues, që testojnë kodin e tyre, të pajisur me sisteme back-end me baza të dhënash SQL. Janë në gjendje të paguajnë për të vëzhguar se si punojmë ne — pra se si punojnë njerëzit e sigurisë — dhe përpiqen të gjejnë rrugëdalje për çfarëdo masash parandaluese sigurie që ne krijojmë. Ata shfrytëzojnë natyrën globale të Internetit për të përfituar. Dua të them që Interneti është internacional. Ndaj edhe e quajmë Internet.

Dhe po të shkoni e të hidhni një sy se ç’po ndodh në botën online, ja një video e krijuar nga Clarified Networks, e cila ilustron se si një familje e vetme malware-i është e aftë të kalojë në krejt botën. Ky operacion, besohet i filluar në Estoni, kalon nga një vend në tjetrin sapo provohet të bllokohet dhe mbyllet site-i web. Pra thjesht nuk i bllokoni dot këta trimat. Ata do të hidhen nga një vend në tjetrin, nga një juridiksion në tjetrin — anembanë botës, duke shfrytëzuar faktin që nuk kemi aftësinë të disiplinojmë globalisht operacione si ky. Pra Interneti është sikur dikush t’u kish dhënë bileta avioni falas krejt botës kriminale online. Tashmë, shkelësit e ligjit që dikur nuk qenë të zotët të arrinin te ne tani mund të na arrijnë.

Si i bëhet atëherë për të gjetur shkelësit online të ligjit? Si bini në gjurmët e tyre? Ja t’ju jap një shembull. Kjo këtu është një kartelë shfrytëzimi. Ja, po shoh trajtën Hex të një kartele figure, që përmban një rrugë shfrytëzimi. Kjo do të thotë që nëse provoni ta shihni këtë figurë në kompjuterin tuaj Windows, ajo do të marrë në dorë kompjuterin dhe do të xhirojë kod.

Po t’i hidhni një sy kësaj kartele figure — ka një titull figure, dhe me të fillon kodi i vërtetë i sulmit. Dhe ky kod është i shifruar, le ta deshifrojmë. Është koduar me funksionin XOR 97. Thjesht u zini besë fjalëve të mia, me të është shifruar. Dhe mund kalojmë këtu dhe të zëmë e ta deshifrojmë. Pra pjesa e verdhë e kodit tani është deshifruar. E di, nuk duket se ndryshon kushedi çë nga origjinali. Por pa vazhdoni ta vështroni. Do të shihni në fakt që këtu poshtë duket një adresë Web: unionseek.com/d/ioo.exe Dhe kur e hapni këtë pamje me kompjuterin tuaj në fakt ai do të shkarkojë dhe xhirojë atë program. Dhe kjo është deriçka e pasme nga ku do të marrin në dorë kompjuterin tuaj.

Akoma më interesante, po të vazhdojmë deshifrimin, do të gjejmë këtë varg misterioz që thotë O600KO78RUS. Ky kod gjendet nën shifrimin, si punë nënshkrimi. Nuk përdoret për ndonjë gjë. Po e shihja, duke u rrekur të kuptoja se ç’donte të thoshte. Dhe kuptohet që kërkova me Google rreth tij. Asnjë përfundim; s’kish gjë. Kështu që ua thashë atyre të laboratorit. Në laboratorët tanë kemi nja dy rusë, dhe njëri prej tyre tha se, mbaron me rus, si te Rusi. Dhe 78 është kodi postar për qytetin e Shën Petrogradit. Për shembull, e gjeni te disa numra telefoni apo targa makinash, apo gjërash si këto. Kështu që zura të kërkoj për kontakte në Shën Petrograd. Dhe përmes një rruge të gjatë, në fund gjetëm këtë site web.

Ja ku kemi këtë rusin, i pranishëm online prej një dorë vitesh që ka një site web të vetin, dhe ka një blog të ndërtuar me Live Journal. Dhe në këtë blog ai shkruan mbi jetën e tij, rreth jetës së tij në Shën Petrograd — diku te njëzet e ca vjeç — rreth maces së tij, mikeshës së tij. Dhe ka një makinë shumë të mirë. Në fakt, ky tip nget një Mercedes-Benz S600 V12 me motor gjashtëlitrosh me mbi 400 kuaj-fuqi. Tani, kjo është makinë ca e mirë për një djalosh njëzetvjeçar nga Shën Petrogradi.

E nga e di unë punën e makinës së tij? Ngaqë e ka tjerrë te blogu i vet. Pati një aksident me makinën e tij. Në qendër të Shën Petrogradit, e përplasi makinën e vet me një tjetër. Dhe shtoi edhe foto nga aksidenti me makinën — ky është Mercedesi i tij — e këtu shihni Lada Samara-n që ai përplasi. Dhe mund të shihni që targa e Samara-s mbaron me 78RUS. Dhe po të shihni foton e ngjarjes, mund të shihni që targa e Mercedesit është O600KO78RUS. Tani unë avokat nuk jam, por po të isha, ky është çasti që do të duhej të thosha, “Kaq kisha rreth çështjes.”

(Të qeshura)

Pra ç’ndodh kur kapen shkelës online të ligjit? Në shumicën e rasteve puna nuk shkon kaq thellë. Në shumicën dërrmuese të çështjeve të krimit online, as që nuk e dimë se prej cilit kontinent vijnë sulmet. Dhe edhe sikur të jemi në gjendje t’i gjejmë ligj-shkelësit online, shumë shpesh nuk ka frute. Policia vendore nuk vepron, ose kur vepron, nuk ka prova të mjaftueshme, ose për ndonjë arsye nuk i ndalojmë dot. Do të doja të ish më e lehtë; mjerisht nuk është.

Por gjërat gjithashtu po ndryshojnë me ritëm shumë të shpejtë. Të gjithë keni dëgjuar për gjëra si Stuxnet. Shihni se ç’bëri Stuxnet-i: infektoi këta. Ky është një Siemens S7-400 PLC, [kontrollor] logjik i programueshëm. Dhe këta janë ata që xhirojnë infrastrukturën tonë. Me këto xhiron gjithçka rreth e qark nesh. KLP-të, këto kuti të vockla pa ekran, pa tastierë, që programohen, vendosen diku, dhe bëjnë punën e tyre. Fjala vjen, ashensorët në këtë ndërtesë sipas gjithë gjasave kontrollohen nga një i tillë. Dhe kur Stuxnet-i infekton një prej tyre, bëhet fjalë për një përmbysje masive të llojit të rreziqeve për të cilët duhet të shqetësohemi. Sepse gjithçka rreth nesh xhirohet prej këtyre. Dua të them që bëhet fjalë për infrastrukturë kritike. Shkoni në cilëndo fabrikë, në cilindo prodhues energjie, në cilëndo uzinë kimike, në cilëndo fabrikë përpunimi ushqimesh, që shihni rreth e qark — gjithçka xhirohet nga kompjutera.

Gjithçka kontrollohet nga kompjuterat. Gjithçka varet nga funksionimi i këtyre kompjuterave. Jemi bërë shumë të varur nga Interneti, për gjëra themelore si elektriciteti, kuptueshëm, nga funksionimi i kompjuterave. Dhe kjo është vërtet diçka që krijon probleme tërësisht të reja për ne. Na duhet të kemi disa rrugë vazhdimi të funksionimit edhe nëse kompjuterat dështojnë.

(Të qeshura)

(Duartrokitje)

Pra, të qenët i përgatitur nënkupton që të mund të mbarojmë punë edhe kur gjërat që i marrim të mirëqena nuk janë më aty. Në fakt është themelore — të menduarit rreth vazhdimësisë, të menduarit rreth rrugëdaljesh, të menduarit rreth gjërash që kanë vërtet rëndësi.

Ua thashë dhe më parë — (Të qeshura) E dua Internetin. Pa mëdyshje. Sillni në mend krejt shërbimet online që kemi. Mendoni sikur t’jua hiqnin, sikur një ditë të mos i kishit më për një arsye a një tjetër. Të ardhmen e Internetit e parashoh të hijshme, por shqetësohem edhe se mund të mos arrijmë ta shohim. Shqetësohem, se po hasim në probleme për shkak të krimit online. Krimi online është ai që mund të na i marrë këto gjëra.

(Të qeshura)

E kam harxhuar jetën time duke mbrojtur rrjetin. Dhe e ndjej se nëse nuk e luftojmë krimin online, rrezikojmë t’i humbim të tëra. Na duhet t’i bëjmë gjërat globalisht, dhe na duhet të fillojmë që tani. Ai çka lypset është një kuadër ligjor shtrëngues më global, më ndërkombëtar për të gjetur bandat e krimit online — këto banda të organizuara që nxjerrin miliona nga sulmet e tyre. Kjo është shumë më e rëndësishme se sa xhirimi i anti-viruseve ose i firewall-eve. Ajo që ka vërtet rëndësi është kapja e personave që gjenden pas kësi sulmesh. Dhe, edhe më e rëndësishme, na duhet të gjejmë personat që janë gati të bëhen pjesë e kësaj bote krimi online, por ende nuk kemi arritur. Lypset të gjejmë personat me aftësi, por pa mundësi, dhe t’u japim mundësinë t’i përdorin aftësitë e tyre për mirë.

Shumë faleminderit.

(Duartrokitje)

Etiketa: disketë, hobistë, Internet, juridiksion, krim i organizuar, PC, privatësi, programe, sektori nisës, Siguri, tasteregjistrues, trojanë banke, virus

Mozilla Firefox Mark Up është një projekt i Mozilla-s i konceptuar për t’u dhënë mundësi përdoruesve të Internetit të shprehin në mënyrë grafike përkrahjen e tyre për një Web të hapët.

Web-i është krijesë e jona. Dhe Mark Up është një ftesë e hapët për të treguar përkrahjen tuaj për mbajtjen e Web-it të hapët dhe të mundshëm për këdo. Lini dhe ju shenjën tuaj.

Markup-i në punë e sipër

Bashkësia Mozilla beson në ndarjen me të tjerët të frymës krijuese. Beson se gjithçka në Web do të duhej të ishte e përdorshme nga njerëzit që kontribuojnë në të.

Ja si shprehet Lawrence Lessig, mbrojtësi i respektuar i Web-it të hapët:

Një Rrjet i hapët e përfshin kulturën e lirë. Kjo nuk do të thotë mosrespektim i të drejtave të kopjimit të të tjerëve. Përkundrazi, do të thotë krijimi i mundësive për të tjerët të shkëmbejnë dhe krijojnë vepra që të pëlqehen në Rrjet. Vini në jetë lirinë që prisni prej të tjerëve, duke dhënë leje mbi veprën tuaj aq lirisht sa mundeni.

Web-i është pjesë e pandarë e jetës moderne. Është një mësues, një përçues, një argëtues, një frymëzues, një bashkëpunim i krejt përpjekjeve tona krijuese. Ndez lëvizje dhe na lejon të shkëmbejmë idetë tona, mendimet tona, ëndrrat tona. Web-i është krijesë e jona. Të gjithë jemi pjesëmarrës, jemi ne ata që e përdorin Web-in çdo ditë. Krejt komentet dhe ngarkimet që bëjmë shtojnë diçka në një gjë më të madhe. Kjo është arsyeja pse besojmë që Web-i duhet të mbetet i hapët dhe i mundshëm për këdo. Mark Up është një kremtim i kësaj lirie. Shenja e çdo personi është shprehje individuale në një vijë të vazhduar që simbolizon solidaritetin. Është një deklarim dhe një shans që të shfaqni mbështetjen tuaj për Web-in e popullit.

Web-i na takon të gjithëve ne. Lini shenjën tuaj dhe shpalosni përkrahjen tuaj për burimin publik më të madh të botës.

Mark Up do të lejojë krijimin e një koleksioni shenjash individuale në Web, për të festuar ekzistencën e burimit më të madh publik në botë, duke i dalë zot pronësisë së Web-it.

Etiketa: burim publik, e popullit, kulturë e lirë, Lawrence Lessig, Mark Up, Mozilla Firefox Mark Up, pronësia e Web-it, të drejta kopjimi, Web i hapët

Larry Lessig, një nga figurat qendrore të debateve për çështje ligjore që prekin përdorimin e Internetit, diskuton shkurt në këtë video mbi ligjet e të drejtave të kopjimit dhe ndikimin e tyre në krijimtarinë e sotme që shfrytëzon përparimet teknologjike. Lessig flet kundër përshtatjes së shoqërisë me faktin që duke kopjuar majtas djathtas pa fre, përdoruesit e sotëm janë të vetëdijshëm se janë kundra-vajtje. Problemi është, shprehet Lessig-u, se kjo vetëdije është tejet gërryese për individin dhe për shoqërinë. Ndaj kemi nevojë të ngutshme që ligji të përshtatet me situatën e re dhe të ndihmojë kundër gërryerjes së shoqërisë.

Etiketa: ASCAP, BMI, Broadcast Music Incorporated, demokratizimi i teknikës, kulturë, lëndë e prodhuar nga përdoruesi, ligji, ligjvënësit, muzikë, përdorimi komercial, potencial ekonomik, TED, teknologji, TV, video, Youtube