Programe Shqip : blogu

Richard Stallman flet me redaktorët e BYTE-it, për sistemin e tij të software-it nën përkatësi publike, të përputhshëm me Unix,

(Korrik 1986)

marrë nga gnu.org

Richard Stallman ka ndërmarë ndoshta projektin më ambicioz në zhvillime software-i të lirë deri më sot, sistemin GNU. Te Manifesti i tij i GNU-së, botuar në numrin e Mars-it të 1985-s të Dr. Dobb’s Journal, Stallman e përshkroi GNU-në si një “sistem software-i të përputhshëm me Unix, të cilin po e shkruaj që të mund t’ia jap lirisht kujtdo që mund ta përdorë… Pasi GNU-ja të jetë shkrojtur, kushdo do të jetë në gjendje të ketë një sistem software-i lirisht, njësoj si ajrin.” (GNU është shkurtim për GNU’s Not Unix; “G”-ja shqiptohet.)

Stallman njihet gjerësisht si autori i EMACS, një përpunues tekstesh i fuqishëm, të cilin e hartoi në Laboratorin e Inteligjencës Artificiale në MIT. Nuk është rastësi që copa e parë e një software-i prodhuar si pjesë e projektit GNU qe një sendërtim i ri i EMACS. GNU EMACS ka fituar tashmë famën si një prej sendërtimeve më të mira të tanishme të passhme për EMACS, pavarësisht çmimit.

BYTE: Në numrin e Marsit, 1985, të Dr. Dobb’s lexuam nga ju Manifestin e GNU-së. Ç’ka ndodhur që prej atëhere? A qe ky fillimi vërtet, dhe si keni ecur nga andej e tëhu?

Stallman: Botimi te Dr. Dobb’s s’qe fillimi i projektit. Manifestin e GNU-së e shkrojta kur po përgatitesha të nisja projektin, si një ftesë për t’u kërkuar prodhuesve të kompjuterëve financim. Ata nuk deshën të  përfshiheshin dhe vendosa që më mirë se sa të harxhoj kohë nga e imja, me përpjekje për sigurim fondesh, më takonte ta harxhoja duke shkruajtur kod. Manifesti u botua rreth një vit e gjysmë pasi e pata shkruajtur, kur sapo kisha filluar të shpërndaja GNU EMACS. Që prej atëherë, veç plotësimit të mëtejshëm të GNU EMACS dhe aftësimit të tij të xhirojë në më shumë lloje kompjuteri, thuajse kam përfunduar optimizimin e përpiluesit C dhe krejt programet e tjera që nevojiten për xhirimin e programeve në C. Kjo përfshin një diagnostikues në nivel burimi, i cili ka mjaft veçori që të tjerë diagnostikues në nivel burimi për Unix nuk i kanë. Për shembull, ka ndryshore të leverdishme brenda diagnostikuesit e kështu mund të ruani vlera, dhe ka po ashtu historik të krejt vlerave që keni dërguar në shtypës, duke e bërë tmerrësisht më të lehtë të gjurmohet përreth strukturash listë.

BYTE: Keni përfunduar një përpunues që tani është shpërndarë gjerësisht dhe jeni duke përfunduar një përpilues.

Stallman: Them se do të ketë përfunduar këtë Tetor.

BYTE: Po për kernelin?

Stallman: Tani kam në plan të filloj me kernelin që qe shkruar në MIT dhe që iu dha publikut së fundi, me idenë se do ta përdorja. Ky kernel quhet TRIX; bazohet në procedura thirrjesh në distancë. Më duhet ende t’i shtoj përputhshmërinë për një numër karakteristikash të Unix-it, të cilat hëpërhë nuk i ka. Nuk kam filluar akoma të merrem me të. Po përfundoj përpiluesin, përpara se të vazhdoj me kernelin. Do të më duhet edhe të rishkruaj sistemin e kartelave. Synoj ta bëj të paprekshëm nga dështimet, thjesht duke e bërë që të shkruajë blloqe në rendin e duhur, që kështu struktura e diskut të jetë përherë konsistente. Mandej dua të shtoj numra versioni. Kam një skemë të ndërlikuar për pajtimin e numrit të versioneve me mënyrën se si e përdorin njerëzit Unix-in. Duhet të jeni në gjendje të tregoni emra kartelash pa numra versionesh, por duhet po ashtu të jeni në gjendje t’i përcaktoni ato me numra versioni shprehimisht, dhe që të dyja duhet të funksionojnë me programet e zakonshëm Unix, ende të pandryshuar në ndonjë mënyrë për të trajtuar këtë veçori. Mendoj se e kam një skemë për ta bërë këtë gjë, dhe vetëm prova do të më tregojë se a e përmbush vërtet qëllimin.

BYTE: A keni një përshkrim që mund të na e jepnit rreth se si GNU, si sistem, ka për të qenë sipëror ndaj sistemeve të tjerë? Dimë që një nga objektivat tuaj është të prodhoni diçka që është e përputhshme me Unix-in. Por të paktën në fushën e sistemeve të kartelave keni thënë tashmë se do të shkoni tej Unix-it dhe do të prodhoni diçka që është më e mirë.

Stallman: Përpiluesi C do të prodhojë kod më të mirë e që xhiron më shpejt. Diagnostikuesi është më i mirë. Për secilën copë, mund të gjej ose jo një mënyrë për ta përmirësuar. Por nuk ka përgjigje për këtë pyetje. Deri diku po përfitoj nga shansi që jep risendërtimi, çka i bën shumë sisteme më të mirë. Deri diku kjo vjen ngaqë kam qenë i fushës për një kohë të gjatë dhe kam punuar në mjaft sisteme të tjerë. Kështu që kam plot ide për të shtuar. Një drejtim në të cilin do të jetë më i mirë është fakti që, praktikisht, çdo gjë në sistem do të punojë mbi kartela të çfarëdo madhësie, rreshta të çfarëdo madhësie, me çfarëdo shenjash që përmbajnë këta. Sistemi Unix është mjaft dobët në këtë drejtim. Parimi i krijimit të software-eve, sipas të cilit nuk ka pse të ketë kufij arbitrarë për mundësitë tuaja, nuk është i ri. Por qe thjesht praktika standarde në shkrimin e Unix-it që vendosi të tillë gjithë kohës, mundet thjesht ngaqë shkruanin për kompjutera shumë të vegjël. Kufiri i vetëm në sistemin GNU është kur programi juaj ka konsumuar krejt kujtesën, ngaqë provoi të punojë mbi më shumë të dhëna se sa mundej, dhe nuk ka vend për t’i mbajtur të tëra.

BYTE: Dhe kjo ka pak gjasa të ndodhë, po qe se keni kujtesë virtuale. Thjesht zgjidhja mund të vonojë pambarim.

Stallman: Në fakt këto kufizime priren të ndikojnë në një kohë shumë më herët se sa zgjidhja të mund të vonojë pambarim.

BYTE: A mund të thoni diçka mbi llojet e makinave dhe mjediset për të cilat GNU EMACS është përshtatur të xhirojë veçanërisht? Tani ai xhiron në VAX-e; a ka migruar në ndonjë formë te kompjuterët personalë?

Stallman: Nuk jam i sigurt se çfarë kuptoni me kompjutera personalë. Për shembull, një Sun a është kompjuter personal? GNU EMACS lyp të paktën një megabajt kujtesë në dispozicion, mundësisht edhe më tepër. Përdoret normalisht në makina që kanë kujtesë virtuale. Hiq rastet për disa probleme teknike në pak përpilues C, thuajse çfarëdo makine me kujtesë virtuale dhe që xhiron një version deri diku të ri të Unix-it do ta xhirojë GNU EMACS, dhe shumica e tyre vërtet e xhirojnë.

BYTE: Ka provuar ndokush t’i kalojë në Atari apo në Macintosh-a?

Stallman: Atari 1040ST ende nuk ka kujtesë të mjaftueshme. Makina e ardhshme Atari, them, do ta xhirojë. Po ashtu, mendoj se Atari-t e ardhshëm do të kenë ndonjë formë projektimi kujtese. Sigurisht, nuk po e hartoj software-in që të xhirojë në llojet e kompjuterëve që janë mbizotërues sot. E dija, që kur e fillova këtë projekt, se do të më merrte ca vite. Ndaj vendosa që të mos e bëja më keq një sistem, duke u ndeshur me sfidën e të bërit të xhirojë në mjediset e sotme të kufizuara. Në vend të kësaj, do ta shkruaj në mënyrën që duket më e natyrshmja dhe më e mira. Kam besim se edhe nja dy vite dhe makinat me madhësi të mjaftueshme kujtese do të jenë mbizotërueset. Në fakt, rritja e madhësisë së kujtesës po ndodh kaq shpejt, sa që më lë gojëhapur fakti se sa ngadalë po ecin shumica e njerëzve me vendosjen e kujtesës virtuale. Mendoj se është krejtësisht thelbësore.

BYTE: Mendoj se njerëzit nuk e shohin si vërtet të nevojshme në makinat për një përdorues.

Stallman: Nuk kuptojnë që një përdorues nuk do të thotë një program i vetëm. E qartë që për çfarëdo sistemi të ngjashëm me Unix është e rëndësishme aftësia e xhirimit të shumë proceseve të ndryshme në të njëjtën kohë, edhe pse për vetëm një nga ju. Mund ta xhironit GNU EMACS në një makinë pa kujtesë virtuale me kujtesë të mjaftueshme, por nuk mund të xhironi dhe aq mirë pjesën tjetër të sistemit GNU në një sistem Unix.

BYTE: Sa LISP është i pranishëm në GNU EMACS? M’u duk se mund të jetë e dobishme të përdoret si një mjet për të mësuar LISP.

Stallman: Sigurisht që mund ta bëni këtë. GNU EMACS përmban një sistem LISP të plotë, edhe pse jo shumë të fuqishëm. Është mjaft i fuqishëm për shkrim urdhrash përpunuesi. Nuk krahasohet me, të themi, një Common LISP System, diçka që do ta përdornit vërtet për programim sistemi, por ka krejt gjërat që duhet të ketë LISP-i.

BYTE: A keni ndonjë parashikim se kur do të ishit në gjendje të shpërndanit një mjedis që funksionon, në të cilin, kur ta vendosnim në makinat apo stacionet tona të punës, të mund të bënim punë në mënyrë të arsyeshme, pa përdorur gjë tjetër veç kodit që shpërndani?

Stallman: Është vërtet e zorshme të thuhet. Kjo mund të ndodhte për një vit, po sigurisht mund të zgjaste më tepër. Mund edhe të mendohej se mund të zgjaste më pak, por as kjo nuk është edhe aq e mundur tanimë. Mendoj se do ta kem përpiluesin të përfunduar për një muaj a dy. E vetmja pjesë pune tjetër e madhe që më duhet të bëj është tek kerneli. Fillimisht parashikoja që GNU-ja do të merrte diçka si dy vjetë, por kaluan dy vjetë e gjysmë dhe ende nuk kam mbaruar. Një pjesë e shkaqeve të vonesës është fakti që shpenzova goxha kohë duke punuar për një përpilues që doli se qe rrugë pa krye. M’u desh ta rishkruaj plotësisht. Një arsye tjetër është që shpenzova kaq shumë kohë për GNU EMACS. Fillimisht mendova se nuk kisha pse e bëja fare këtë.

BYTE: Na thoni diçka për skemën tuaj të shpërndarjes.

Stallman: Nuk i vendos software-et apo doracakët për ta në përkatësi publike, dhe arsyeja për këtë është se dua që të sigurohet që tërë përdoruesit do të jenë të lirë t’i shpërndajnë. Nuk dua kënd të bëjë një version të përmirësuar të ndonjërit nga programet që kam shkruajtur dhe ta shpërndajë si pronësor. Dua që kjo të mos jetë e mundur. Dua të nxis përmirësimet e lira të këtyre programeve, dhe mënyra më e mirë për ta bërë këtë është heqja e çfarëdo tundimi për një person për të bërë përmirësime jo të lira. Po, pak prej tyre do të heqin dorë nga kryerja e përmirësimeve, por shumë të tjerë do t’i bëjnë përmirësimet dhe do t’i bëjnë të lira.

BYTE: Dhe ç’mund të na thoni për garantimin e kësaj?

Stallman: Këtë e bëj duke i vendosur programet nën të drejta kopjimi dhe duke shtuar një shënim me të cilin u jepet njerëzve shprehimisht leja të kopjojnë programet dhe t’i ndryshojnë ato, por vetëm me kusht që t’i shpërndajnë po sipas të njëjtave kushte që përdora, po qe se vjen puna. Nuk e keni detyrim të shpërndani ndryshimet që i bëni ndonjërit prej programeve të mia—mund t’i bëni thjesht për veten, dhe nuk e keni detyrim t’ua jepni apo tregoni ndokujt. Por po ua dhatë ato dikujt tjetër, duhet ta bëni sipas po atyre kushteve që unë përdor.

BYTE: Përfitoni ndonjë të drejtë mbi kod të ekzekutueshëm të rrjedhur nga përpiluesi C?

Stallman: Ligji i të drejtave të kopjimit nuk më jep të drejta kopjimi mbi frytet e marra prej përpiluesit, pra nuk më jep ndonjë rrugë që të më lejojë të them diçka mbi këtë, dhe në fakt as që përpiqem. Nuk kam simpati për njerëz që zhvillojnë produkte pronësore, me çfarëdo përpiluesi qoftë, por nuk duket kushedi e dobishme të provohet të pengohen këta prej zhvillimit me këtë përpilues, ndaj nuk kam për ta bërë.

BYTE: A gjejnë zbatim kufizimet tuaja mbi persona që marrin një copë kodi për të prodhuar gjëra të tjera?

Stallman: Po, nëse trupëzojnë të ndryshuar çfarëdo cope të cilës mund t’i matet madhësia. Po qe se bëhet fjalë për dy rreshta kod, për kaq është e kotë; të drejtat e kopjimit nuk zbatohen mbi këtë rast. Në thelb, këto kushte i kam zgjedhur që së pari të ketë të drejta kopjimi, që janë krejt ajo çka përdorin grumbulluesit e software-eve për të penguar këdo të bëjë çfarëdo gjëje, e mandej shtoj një shënim që jep një pjesë të këtyre të drejtave. Pra, kushtet merren vetëm me gjëra për të cilat zbatohen të drejtat e kopjimit. Nuk besoj se arsyeja pse do të duhej t’u bindeshim këtyre kushteve është për shkak të ligjit. Arsyeja pse duhet t’u bindeni është se një person i ndershëm kur shpërndan një software nxit të tjerë persona ta ndajnë me të tjerët edhe më tej.

BYTE: Në një farë kuptimi, ju i nxisni njerëzit drejt kësaj mënyre të menduari duke u ofruar tërë këto mjete interesante, që mund t’i përdorin, por vetëm nëse pajtohen me filozofinë tuaj.

Stallman: Po. Mund edhe ta shihni si përdorim të sistemit ligjor që kanë grumbulluesit e software-eve, të rregulluar kundër tyre. Unë po e përdor për të mbrojtur publikun prej tyre.

BYTE: Duke parë se prodhuesit nuk kanë dashur ta financojnë projektin, cilët mendoni se do ta përdorin sistemin GNU kur të jetë përfunduar?

Stallman: Nuk ia kam idenë, por nuk është pyetje me rëndësi. Qëllimi im është t’u bëj të mundur njerëzve mospranimin e zinxhirëve që vijnë bashkë me software-et pronësorë. E di që ka njerëz që duan ta bëjnë këtë. Tani, mund të ketë të tjerë që nuk u prishet puna, por unë nuk merrem me ta. Ndjej pak keqardhje për ta dhe për persona që ndikohen prej tyre. Sot për sot, një person që i kap anët e papëlqyeshme të kushteve të software-eve pronësorë e ndjen se ka ngecur dhe nuk ka rrugëdalje tjetër, përveç të mos përdorë kompjuterin. E pra, do t’i jap një alternativë të përshtatshme.

Persona të tjerë mund ta përdorin sistemin GNU thjesht sepse është teknikisht sipëror. Për shembull, përpiluesi im C prodhon kod po aq të mirë sa kam parë unë prej mjaft përpiluesish të tjerë. Dhe GNU EMACS përgjithësisht shihet si shumë më sipëror se konkurrentët komercialë. Dhe GNU EMACS nuk qe financuar nga dikush tjetër, por gjithkush po e përdor. Ndaj mendoj se mjaft persona të tjerë do të përdorin pjesën tjetër të sistemit GNU për shkak të përparësive të tij teknike. Por do ta bëja një sistem GNU edhe sikur të mos dija se si ta bëja teknikisht më të mirë, sepse dua ta jetë nga ana sociale më i mirë. Projekti GNU është vërtet një projekt social. Përdor mjete teknike për të bërë një ndryshim në shoqëri.

BYTE: Atëher,ë është jo pak e rëndësishme që njerëzit të përqafojnë GNU-në. Nuk bëhet fjalë thjesht për një ushtrim akademik për prodhimin e këtij software-i për t’ia dhënë njerëzve. Ju shpresoni se kështu do të ndryshohet mënyra se si funksionon industria e software-eve.

Stallman: Po. Disa thonë se nuk ka për ta përdorur kush ndonjëherë, ngaqë nuk ka ndonjë logo tërheqëse korporate në të, të tjerë persona thonë se janë të mendimit që është shumë i rëndësishëm dhe çdokush do të dojë ta përdorë. Nuk kam ndonjë mënyrë të di se çfarë do të ndodhë ndodhë realisht. Nuk di ndonjë mënyrë tjetër për ndryshimin e shëmtisë në fushën ku gjendem, që ta provoja, ndaj kjo është ajo që duhet të bëj.

BYTE: A mund të na tregoni pasojat? Padyshim që e ndjeni që kjo është deklaratë e rëndësishme politike dhe sociale.

Stallman: Bëhet fjalë për një ndryshim. Po përpiqem të ndryshoj mënyrën se si njerëzit trajtojnë njohuritë dhe informacionin në përgjithësi. Mendoj se përpjekjet që njohuritë të kenë pronar, përpjekjet për të kontrolluar nëse u lejohet a jo njerëzve t’i përdorin, ose përpjekjet për të penguar që njerëzit t’i ndajnë mes tyre, janë sabotazh. Është veprimtari nga e cila përfiton personi që e kryen, në kurriz të varfërimit të krejt shoqërisë. Dikush fiton një dollar duke shkatërruar dy dollarë pasuri. Mendoj se një njeri me ndërgjegje nuk kish për ta bërë këtë gjë, përveç rastit kur përndryshe do t’i duhej të vdiste. Dhe sigurisht, personat që e bëjnë, janë jo pak të kamur; më mbetet vetëm të them se janë të paskrupuj. Do të doja t’i shihja këta persona të shpërbleheshin për shkrim software-esh të lirë dhe për nxitjen e personave të tjerë që t’i përdorin. Nuk dua t’i shoh këta persona të shpërblehen pse shkruajnë software pronësor, sepse kjo nuk është ndonjë kontribut për shoqërinë. Parimi i kapitalizmit është ideja që njerëzit arrijnë të bëjnë para duke prodhuar gjëra, e prandaj nxiten të bëjnë atë çka është e dobishme, vetvetiu, të themi. Por kjo nuk funksionon kur vjen puna te pronësimi i njohurive. Në këtë rast nxiten të bëjnë jo atë që është e dobishme dhe, çfarë është realisht e dobishme, nuk nxitet. Jam i mendimit që është e rëndësishme të thuhet se informacioni është tjetër gjë nga objektet materiale, si automjetet apo bukët, ngaqë njerëzit mund ta kopjojnë dhe ndajnë vetë me njëri-tjetrin dhe, po qe se askush nuk përpiqet t’i pengojë, mund ta ndryshojnë e ta bëjnë më të mirë, po për veten e tyre. Kjo është diçka e dobishme. Në rastin e bukës kjo nuk është e vërtetë. Po qe se keni një bukë dhe doni një tjetër, nuk mund ta fusni bukën në një kopjues buke. Nuk mund të bëni një tjetër pa kaluar krejt hapat që u përdorën për të prodhuar të parën. Ndaj është e parëndësishme në u lejohet a jo njerëzve ta kopjojnë—është e pamundur.

Librat, deri tani vonë, shtypeshin vetëm në shtypshkronja. Mundej të bënit një kopje me dorë ju vetë, por kjo nuk qe praktike sepse hante shumë më tepër kohë se sa përdorimi i shtypshkronjave. Dhe nga dora do të dilte diçka shumë më pak tërheqëse sa që, tek e fundit, do të reagonit si të qe e pamundur të prodhosh libra me mënyrë tjetër, hiq prodhimin në masë të tyre. Ndaj të drejtat e kopjimit nuk i hoqën publikut lexues ndonjë të drejtë. Nuk kish ndonjë gjë që blerësi i librit mund ta bënte dhe që qe e ndaluar nga të drejtat e kopjimit.

Por kjo nuk është e vërtetë për programet e kopmjuterit. Edhe për kasetat nuk është e vërtetë. Është pjesërisht e rreme tani për librat, por ende është e vërtetë që për shumicën e librave është më e kushtueshme dhe sigurisht do më shumë punë për të bërë një kopje në Xerox se sa të blesh një kopje, dhe fruti prapë është më pak tërheqës. Tani jemi në një periudhë kur gjendja që i bënte të drejtat e kopjimit të padëmshme dhe të pranueshme po ndryshon drejt një gjendje ku të drejtat e kopjimit do të bëhen shkatërruese dhe të patolerueshme. Kështu që personat që përgojohen si “piratë” në fakt janë persona që po përpiqen të bëjnë diçka të dobishme e cila u është mohuar. Ligjet e të drejtave të kopjimit janë hartuar tërësisht për të ndihmuar disa njerëz të arrijnë kontroll të plotë mbi përdorimin e disa informacioneve për interes të tyre. Por nuk janë hartuar për të ndihmuar njerëz që dëshirojnë të sigurohen se informacioni mund të kihet nga publiku dhe të pengohen të tjerët të pengojnë publikun. Mendoj se ligji do të duhej të njihte një klasë veprash që janë në pronësi të publikut, çka është tjetër nga përkatësia publike, në po atë frymë që një park publik është tjetër gjë nga diçka e gjetur në koshat e hedhurinave. Nuk është atje që ta marrë me vete dikush, është atje që ta përdorë kushdo e askush të mos e pengojë përdorimin. Cilido anëtar i publikut që e gjen veten të privuar nga vepra të rrjedhura prej diçkaje në pronësi të publikut, do të duhej të ishte në gjendje të hapte padi rreth kësaj.

BYTE: Por a nuk janë piratët të interesuar të kenë kopje të programeve, ngaqë duan të përdorin këto programe, jo pse duan të përdorin njohuritë për të prodhuar diçka më të mirë?

Stallman: Nuk shoh të ketë ndonjë ndryshim të rëndësishëm. Më tepër persona që përdorin një program do të thotë që programi kontribuon më shumë te shoqëria. Si të kishim një bukë që mund të hahet një herë, ose një milion herë.

BYTE: Disa prej përdoruesve blejnë software komercial që të kenë për të dhe asistencë. Si e furnizon asistencën skema juaj e shpërndarjes?

Stallman: Dyshoj se ata përdorues janë udhëhequr gabim dhe nuk po mendojnë kthjellët. Sigurisht që pasja e asistencës është e dobishme, por kur zënë e mendojnë se ku hyn kjo te shitja e software-eve ose me të qenët e software-it pronësor, në këtë pikë zënë e ngatërrohen. Nuk ka garanci që software-i pronësor do të mbulohet me asistencë të mirë. Vetëm pse e thonë shitësit se ofrojnë asistencë, kjo nuk do të thotë se do të jetë e mirë. Biznesi i tyre mundet edhe të mbyllet. Në fakt, njerëzit mendojnë se GNU EMACS ka asistencë më të mirë se sa EMACS-et komercialë. Një nga arsyet është ngaqë jam ndoshta hacker më i mirë se sa personat që shkrojtën EMACS-et e tjera, por arsyeja tjetër është se burimet i ka gjithkush, dhe ka kaq shumë persona të interesuar të mësojnë se si t’i bëjnë gjërat me të, sa nuk keni pse merrni asistencë nga unë. Madje edhe asistenca falas, si ndreqja e të metave që më njoftojnë njerëzit dhe përfshirja e tyre në versionin pasues, u ka dhënë njerëzve një shkallë të mirë asistence. Kurdo mund të punësoni dikë që t’ju zgjidhë një problem dhe, kur software-i është i lirë, keni treg konkurrues për asistencën. Mund të punësoni këdo. Me EMACS unë shpërndaj një listë shërbimesh, një listë me emra personash dhe numra telefonash dhe sa kushton të kesh asistencë prej tyre.

BYTE: A i grumbulloni ndreqjet e tyre për të metat?

Stallman: Ata m’i dërgojnë. U kërkova krejt personave që donin të ishin në listë, të premtonin se kurrë nuk do t’i kërkonin, cilitdo klienti, ta mbante sekret se ç’i thanë ose çfarëdo ndryshimi që u qe dhënë për software GNU si pjesë e kësaj asistence.

BYTE: Por kështu, nuk mund t’i bëni personat të konkurrojnë për dhënie asistence, bazuar në njohjen prej tyre të zgjidhjeve për disa probleme, të cilat dikush tjetër nuk i di.

Stallman: Jo. Ata mund të konkurrojnë me njëri-tjetrin mbi bazën e të qenit më të zgjuar dhe më me gjasa për të gjetur zgjidhjen e problemit tuaj, ose mbi bazën e njohjes së më shumë nga problemet e zakonshme, ose pse dinë t’ju shpjegojnë më mirë se çfarë duhet të bëni. Këto janë tërë rrugët se si mund të konkurrojnë. Mund të përpiqen të jenë më të mirë, por nuk mund të pengojnë aktivisht konkurrentët e tyre.

BYTE: Pak a shumë si të blije një makinë. Për asistencë ose për mirëmbajtje në vazhdimësi, nuk jeni i detyruar të riktheheni te prodhuesi origjinal.

Stallman: Ose si të blesh një shtëpi—si do të ishte nëse i vetmi person që do t’ju rregullonte problemet me shtëpinë tuaj të ishte ai që e ndërtoi fillimisht? Ky është lloji i detyrimit që prek software-in pronësor. Njerëzit më tregojnë për një problem që ndodh në Unix. Ngaqë prodhuesit shesin versione të përmirësuara të Unix-it, kanë prirjen t’i grumbullojnë ndreqjet dhe t’i japin ato vetëm në trajtë dyore. Përfundimi është që të metat në fakt nuk ndreqen.

BYTE: Po përpiqen të tërë nga dy herë për të ndrequr të meta në rrugë të pavarur.

Stallman: Po. Ja një pikë tjetër që ndihmon të vendoset problemi i informacionit pronësor në optikën sociale. Sillni në mend krizën e pagesave të dëmshpërblimeve nga sigurimet. Që të mund të përfitojë çfarëdo kompensimi prej shoqërisë, një person i dëmtuar duhet të marrë një avokat dhe t’i ndajë paratë me avokatin. Ky është budallallëk dhe një rrugë e paefektshme për të ndihmuar viktimat e aksidenteve. Mendoni pastaj gjithë atë kohë që njerëzit e harxhojnë për t’u marrë punën konkurrentëve. Mendoni stilolapsat që paketohen në kuti të mëdha kartoni që kushtojnë më shumë se stilolapsi—vetëm për t’u siguruar që nuk do vidhet stilolapsi. Nuk do të ishte më mirë të vinim stilolapsa falas në çdo qoshe rruge? Mendoni edhe gjithë pikëpagesat që pengojnë rrjedhën e trafikut. Bëhet fjalë për një dukuri shoqërore gjigande. Njerëzit gjejnë rrugë të bëjnë para duke penguar shoqërinë. Pasi arrijnë të pengojnë shoqërinë, mund të paguhen për t’i lënë njerëzit të qetë. Shpërdorimi i lidhur organikisht me pronësinë mbi informacionin do të bëhet gjithnjë e më me peshë dhe, tek e fundit, do të jetë dallimi midis utopisë, në të cilën askush nuk ka nevojë të punojë që të rrojë, pse gjithçka bëhet nga robotët, dhe botës si e jona, ku gjithkush shpenzon kaq shumë kohë duke përsëritur çfarë është duke bërë tjetri ngjitur.

BYTE: Pak a shumë si shkrimi i shënimeve për të drejta kopjimi te software-i.

Stallman: Më tepër si mbikëqyrje e kujtdo, për t’u siguruar që nuk ka kopje të ndaluara të çfarëdo gjëje dhe ribërjen e gjithë punës që njerëzit e kanë bërë tashmë, ngaqë është pronësore.

BYTE: Një mendje cinike mund të pyesë se si e fitoni jetën.

Stallman: Nga konsulenca. Kur jap konsulencë, gjithmonë ruaj të drejtën të jap çfarë shkrojta përgjatë aktit të konsulencës. Po ashtu, mund të nxjerr shpenzimet e jetës duke postuar kopje të software-it të lirë që shkrojta, apo që kanë shkruar të tjerë persona. Plot vetë dërgojnë $150 për GNU EMACS, por tani këto para shkojnë për Free Software Foundation që themelova. Fondacioni nuk më paguan ndonjë rrogë, sepse do të ishte përplasje interesash. Në vend të kësaj, punëson persona të tjerë të punojnë mbi GNU-në. Për sa kohë që mund të vazhdoj të fitoj jetesën nga konsulenca, mendoj se kjo është rruga më e mirë.

BYTE: Çfarë përfshin tani shiriti me shpërndarjen zyrtare GNU ?

Stallman: Hëpërhë shiriti përmban GNU EMACS (një version për çdo lloj kompjuteri); Bison, një program që zëvendëson YACC; MIT Scheme, që është dialekti super i thjeshtuar i professor Sussman-it për LISP; dhe Hack, një lojë eksplorimi llogaresh, e ngjashme me Rogue.

BYTE: Doracaku i shtypur vjen bashkë me shiritin?

Stallman: Jo. Doracakët e shtypur kushtojnë $15 copa ose kopjojini vetë. Kopjojeni këtë intervistë e ndajeni me të tjerët, po njësoj.

BYTE: Si mund të kihet një kopje e tij?

Stallman: I shkruani Free Software Foundation, 675 Massachusetts Ave., Cambridge, MA 02139.

[Adresa e tanishme (që prej 2005) është: Free Software Foundation 51
Franklin St, Fifth Floor Boston, MA 02110-1301, USA Voice: +1-617-542-5942
Fax: +1-617-542-2652]

BYTE: Çfarë do të bëni kur të keni mbaruar sistemin GNU?

Stallman: S’jam i sigurt. Ndonjëherë mendoj se do të vazhdoj të bëj të njëjtën gjë në fusha të tjera të software-it.

BYTE: Pra ky është i pari në një seri të plotë sulmesh mbi industrinë e software-it?

Stallman: Shpresoj të jetë kështu. Por, ndoshta, ajo çka do të bëj, është të rroj një jetë të lehtë, duke punuar për pak kohë sa për të rrojtur. Nuk kam pse rroj shtrenjtë. Pjesën tjetër të kohës mund të gjej persona interesantë për shoqëri ose të mësoj të bëj gjëra që nuk di t’i bëj.

Intervistuan David Betz dhe Jon Edwards

Të drejta Kopjimi © 1999, 2000, 2001, 2002, 2007 Free Software
Foundation, Inc.,

Kjo faqe mund të përdoret sipas një lejeje Creative Commons Attribution-NoDerivs 3.0 United States License.

Etiketa: asistencë, Atari, BYTE, diagnostikues, EMACS, Free Software Foundation, GNU, informacion, kernel, kod, konkurrues, konsulencë, kujtesë virtuale, Laboratori i Inteligjencës Artificiale, libra, LISP, Macintosh, MIT, përkatësi publike, përpilues, piratë, produkte pronësore, Richard Stallman, sistem kartelash, software i lirë, të drejta kopjimi, Unix, utopi, VAX, Xerox

Përdoruesit e WordPress-it duhet të përditësojnë platformën e tyre me versionin 3.0.2. Bëhet fjalë për një përditësim që lidhet me sigurinë dhe që këshillohet me forcë karshi krejt versioneve të mëparshëm të WordPress-it.

Me këtë version ndreqet një problem sigurie, i cili mund t’i lejojë një përdoruesi të shkallës Autor të ketë më tepër të drejta mbi blogun se sa parashikon lloji i përdoruesit përshoqëruar atij nga administratorët e blogut. Veç kësaj, me këtë version trajtohen një dorë të metash të tjera, si dhe sillen disa thellime shtesë të sigurisë.

Ekipi i WordPress-it këshillon përditësim pa humbur kohë, edhe në rastin kur nuk keni përdorues jo të besuar.

Përdorni mekanizmin automatik që duket më sipër ose shkarkojeni (versionin në shqip) prej lidhjes WordPress 3.0.2

Etiketa: përditësim sigurie

Çfarë është shfletuesi Web?

Shfletuesi është një program kompjuteri që shfaq faqe Web.  Shfletuesi juaj ndikon në rrugë të ndryshme mbi mënyrën se si e përdorni Web-in, përfshi këtu sa shpejt hapet një faqe, sa të sigurt jeni kur lundroni në Internet dhe ç’pjesë e të dhënave tuaja u jepen të tjerëve.

Shfletuesat Web nuk duhen ngatërruar me pjesë të tjera kyçe të punimit tuaj online, të tilla si sistemet operative (p.sh. Windows, Mac ose Linux) ose motorë kërkimi (fjala vjen, Google, Yahoo ose Bing).

Nëse s’e keni vrarë shumë mendjen për shfletuesit më parë, ja disa pika para se të vendosni:

A është shfletuesi juaj i lirë?

Sot, krejt shfletuesat më popullorë dhe të respektuar janë të lirë për përdoruesit.  Nëse hasni një site që ju kërkon pagesë përpara se të mund të shkarkoni një shfletues, bëni shumë kujdes, pse gjasat janë të jetë sajesë.

A do të xhirojë shfletuesi në kompjuterin tim?

Jo çdo shfletues xhiron në çdo sistem operativ kompjuterash, ndaj një nga hapat tuaj të parë do të ishte të siguroheni që i zgjedhuri juaj të mbulojë kompjuterin(at) që përdorni. Nëse ju duhet ndihmë për njohjen e kësaj, te www.opentochoice.org kemi postuar një përmbledhje të shfletuesave kryesorë dhe të sistemeve operativë në të cilët funksionojnë.

Nëse keni një kompjuter të vjetër, duhet të shihni edhe nëse sistemi juaj operativ mbulon shfletuesit e sotëm modernë.

A do t’i shfaqë shfletuesi si duhet të tërë site-et që doni të vizitoni?

Teorikisht, çfarëdo shfletuesi, do të duhej të funksiononte në çfarëdo pjese të Web-it, por në praktikë jo çdo shfletues punon me çdo site. Kur ndodh kjo, faqet Web nuk shfaqen si duhet, ose në to mungon tekst, ose mungojnë funksione.

Shfletuesit më popullorë përgjithësisht punojnë me pjesën më të madhe të site-ve, por për këtë nuk ka asnjëherë garanci. Nëse, pasi të keni bërë zgjedhjen tuaj të shfletuesit, shihni se disa site-e nuk punojnë si duhet, mund të provoni një shfletues tjetër dhe të krahasoni përfundimet.

A e respekton shfletuesi vetësinë tuaj?

Historiku i shfletimeve tuaja përmban një sasi shumë të madhe të dhënash personale mbi ju dhe mbi interesat tuaja. Prej vetë natyrës së Web-it, site-et ku hyni mbajnë një regjistër të vizitës suaj (përmes “vendndodhjes suaj IP”, një numër unik i cili identifikon kompjuterin tuaj në Internet), dhe këto të dhëna depozitohen gjithashtu edhe te shfletuesi juaj.

Shumë shfletuesa kanë mekanizma që ju lejojnë të shfletoni pa u bërë grumbullimi i këtyre të dhënave, ose t’i hiqni më pas, nëse e dëshironi këtë. Por, mundet edhe që prodhuesi i shfletuesit tuaj të ketë hyrje te krejt të dhënat që shfletuesi juaj grumbullon rreth jush. Nëse kjo ka rëndësi për ju, ju këshillojmë me forcë të lexoni rregullat e vetësisë të software-it që po merrni në shqyrtim.

A është shfletuesi juaj i sigurt?

Siguria juaj online është shumë e rëndësishme: sa më shumë që e përdorni Web-in, aq më shumë shtohen mundësitë e ekspozimit kundrejt virusesh, sajesash dhe rreziqesh. Kjo është veçanërisht e vërtetë nëse e përdorni Web-in për veprime bankare ose shitblerje online dhe jepni e merrni të dhëna personale të tilla si të dhëna kartash krediti.

Disa shfletuesa përmbajnë mekanizma sigurie, për t’ju ndihmuar në identifikimin e sajesave online (“karremëzimeve”), software-eve dashakeq (“malware”) ose të site-eve që janë kompromentuar. Duhet, pa mëdyshje, të familjarizoheni me mundësitë e ofruara nga shfletuesi që keni zgjedhur për sigurinë (zakonisht të paraqitura te site-i Web i shfletuesit).

Po ashtu, duhet të siguroheni përherë se po përdorni versionin më të përditësuar të shfletuesit tuaj, ngaqë prodhuesit e tyre shpesh hedhin në qarkullim versione të rinj, kur bëjnë ndreqje pas rreziqeve më të reja të shfaqura në Internet.

A jeni në gjendje të administroni kollaj të dhënat e shfletimeve tuaja?

Sa më tepër kohë të përdorim online, aq më tepër të dhëna rreth vetes krijojmë dhe shkëmbejmë: faqerojtësa (të quajtur edhe të parapëlqyerit), historik shfletimi, fjalëkalime e me radhë.

Mund të jetë e vështirë të mbahen mend krejt fjalëkalimet ose të rikujtohet vendi i një site-i që e vizituat javë më parë, kështu që mundësia për të administruar të dhëna të tilla dhe madje edhe kalimi i tyre nga një kompjuter në një tjetër është tejet e dobishme. Disa shfletuesa ju lejojnë ta bëni këtë, duke ju dhënë kështu hyrje “kurdo, kudo” në të dhënat tuaja.

A mund ta personalizoni shfletuesin sipas parapëlqimeve tuaja individuale?

Mjaft shfletuesa ofrojnë të paktën një farë shkalle personalizimi, e cila shtrihet nga ndryshimi i pamjes së butonave ose grafika e dritares, deri te mundësia për të ndryshuar më imtësisht mënyrën se si funksionon, për ta përputhur saktësisht me nevojat tuaja. Disa shfletuesa madje ju lejojnë edhe të bllokoni reklamat, ose ta bëni kompjuterin të mos lejojë asnjë site të xhirojë në të programe dashakeqe pa miratimin tuaj.

Nëse ju intereson personalizimi i shfletuesit tuaj, do të duhej të shihni se sa personalizime të tilla (të quajtura shpesh “shtesa” ose “zgjerime”) ka dhe se deri në çfarë pike mundet të personalizohet shfletuesi juaj.

Si del në punim shfletuesi?

Shpejtësia me të cilën ngarkohet një faqe Web është masë e rëndomtë e punimit të shfletuesit. Edhe pse ka mjaft faktorë që ndikojnë në kohën e ngarkimit të faqes, përfshi këtu shpejtësinë e lidhjes suaj Internet, kompjuterin tuaj dhe vetë faqen, shfletuesi juaj, po njësoj, mund të ketë ndikim të madh në të.

Por, punimi është më tepër se sa thjesht shpejtësia e ngarkimit të faqeve. Disa shfletuesa mund të duan më tepër kujtesë nga kompjuteri juaj se sa disa të tjerë (duke ngadalësuar funksione të tjera në punë e sipër), dhe disa mund të vithisen më shpesh se të tjerët.

Ka një numër rrugësh se si të provohet punimi i shfletuesve, por rruga më e mirë për vlerësimin është të vizitohet i njëjti site me shfletuesa të ndryshëm dhe të shihet cili ju duket më mirë.

A mund të kihet shfletuesi në gjuhën tuaj të parapëlqyer?

Nëse këtë po e lexoni në Shqip, përgjigja thuajse me siguri është “po”. Por, nëse parapëlqeni të shfletoni nga një gjuhë tjetër, duhet të shihnit mundësitë për këtë – numri i gjuhëve në të cilat mund të kihet çdo shfletues ndryshon jo pak.

A ka asistencë për të?

Si me çdo program, kohë pas kohë mund të dalin probleme. Ndaj, garancia se shfletuesi juaj ka asistencë falas, në rastet kur do t’ju duhet ndihmë, duhet marrë në shqyrtim.

Po njësoj, për mjaft programe ka bashkësi përdoruesish dhe programuesish që ofrojnë vullnetarisht kohë dhe dije për të ndihmuar të tjerët. Pjesëmarrja në një bashkësi përdoruesish mund të përmirësojë fort përvojën tuaj në shfletim!

Si ndërtohet shfletuesi?

Software-et krijohen sipas një larmie rrugësh. Disa shfletuesa njihen si “me burim të hapur” ose “software i lirë”, që do të thotë se ju jepet e drejta ta ndryshoni dhe përdorni programin si të doni.

Nga ana tjetër, shfletuesa të tjerë konsiderohen si “me burim të mbyllur” ose “jo të lirë.” Instalimi i programeve të tilla zakonisht do të thotë që jeni i kufizuar nga disa kushte, fjala vjen mosndryshimi i tij në një rrugë të caktuar (edhe pse xhiron në kompjuterin tuaj).

A ju pëlqen shfletimi me të?

Së fundi, ia vlen të përsiatet thjesht mbi faktin nëse ju kënaq a jo përdorimi i shfletuesit tuaj. Web-i mund të bëhet një vend i mrekullueshëm, me mundësi thuajse të pakufizuara për të nxënë, për t’u lidhur me të tjerët, për krijimtari, dhe një shfletues i mirë do të duhej ta thellonte mënyrën se si e përjetoni krejt këtë.

* Material i përgatitur nga Mozilla Foundation për fushatën www.opentochoice.org

Etiketa: Bing, faqerojtës, fjalëkalim, Google, historik shfletimi, i lirë, Internet, karremëzim, Linux, Mac, malware, me burim të hapur, mekanizma sigurie, motorë kërkimi, online, përditësim, program, sajesë, shfletim, shfletues, shitblerje online, shpejtësi ngarkimi, shtesa, siguri online, software, software i lirë, të dhëna personale, vendndodhje IP, vetësi, virus, vithisje, Web, Windows, www.opentochoice.org, Yahoo, zgjerime

Ujdia mes Komisionit Europian dhe Microsoft-it, e cekur në këtë shkrim të para ca muajve, pritet të konkretizohet me një “skenë zgjedhjeje” që do t’u paraqitet përdoruesve në një nga përditësimet për Windows. Përmes kësaj skene, përdoruesit do të jenë në gjendje të njohin shkurtimisht dhe të instalojnë një ose disa prej shfletuesve që ofrohen. Skena në fjalë pritet të jetë e ngjashme me atë që mund të shihet këtu. Siç mund të shihet, zgjedhja është e larmishme, me emra të njohur dhe të panjohur. Mozilla përfaqësohet me Firefox-in. Ndërkohë, për të theksuar rëndësinë që ka zgjedhja e shfletuesit Web sot, dhe si një vend ku mund të diskutohet më imtësisht për këtë temë, Mozilla ka krijuar një mini-site të vetin, opentochoice.org. Letra e hapur e dy drejtuesve të Mozilla-s, shërben më së miri për të përmbledhur thelbin e çështjes.

Shqipëria nuk hyn në vendet që preken nga marrëveshja mes Komisionit Europian dhe Microsoft-it. Por problemi që trajton është njësoj i rëndësishëm për cilindo. Meqë shumica e përdoruesve në Shqipëri përdorin një kopje Windows-i që e ka origjinën në një prej vendeve të përfshira në ujdi, gjasat janë që skena e zgjedhjes nuk do t’u mungojë. Le të shpresojmë që opentochoice.org do t’i ndihmojë të bëjnë një zgjedhje të mirë. Këshilla jonë, nëse do të na kërkohej, është Opera ose Firefox-i, të dy produkte të pavarura, pararojë prej kohësh në fushën e tyre, të sigurt, falas, të plotë, me një shkallë personalizimi dhe përshtatje të pakrahasueshme me asnjë tjetër, dhe në Shqip.

Etiketa: browser, Burim i Hapur, Firefox, IE, Internet Explorer, Komisioni Europian, Microsoft, Mozilla, opentochoice.org, shfletues, shqip, Shqipëria, Web, Windows

Facebook Inc. “shkishëron” WORM-in për shkak të Web 2.0 Suicide Machine

Duke llogaritur vetëm Facebook-un, të ashtuquajturat jetë online e kalojnë numrin e 400 milionëve. Shifra të të njëjtit rend madhësie duhen pritur edhe për rrjetet e tjera sociale të përhapura ngado. Përhapja e tillë dëshmon për përdorues që e vlerësojnë çka ofrohet nga këto rrjete sociale të Internetit. Kur kjo “ofertë” është, në dukje, e dlirë dhe bamirëse, nuk ka ç’pritet ndryshe. Nëse kësaj pune i hyhet më thellë, tabloja ndërron ca. Përdoruesit ngjajnë më shumë me delet që ndjekin njëra tjetrën, bamirësia mbulon një projekt të financuar rëndshëm nga kapitalistë të rinj e të vjetër. Te ky projekt ndërthuren nxjerrja e fitimeve nga një marrëdhënie e tillë si miqësia me minimin e privacy-s së përdoruesve, përdorimin e tyre nga bizneset e mëdha (pa miratimin e përdoruesit), izolimin e tyre, ekzaltimin e anës vanitoze në ta. Këto dhe të tjera hije të Facebook Inc., përshkruheshin qartë në një artikull të dikurshëm të Tom Hodgkinson-it në The Guardian. Përdoruesve që lirinë e tyre e çmojnë më tepër se shënimet pa gramatikë dhe fotot zbavitëse, iu shfaqet kështu një tjetër tablo.

Për ata që nuk pajtoheshin e nuk pajtohen më me këtë trajtim, Web 2.0 Suicide Machine ofron (ofronte?) një mënyrë të veçantë të mbylljes së llogarisë në një nga rrjetet e mirënjohura Facebook, MySpace, LinkedIn dhe Twitter. Asgjë më shumë se:

Çlirojini shokët tuaj të rinj me një vetëvrasje Web2.0! Kjo makinë ju lejon të fshini krejt profilet tuaj në rrjete sociale që ju pijnë energjitë, të asgjësoni miqtë tuaj virtualë të rremë dhe të ndaheni plotësisht me alter ego-n tuaj Web2.0. Makina është thjesht një metaforë për site-in web që strehohet nga moddr_ ; barku i bishës ku mbahen programthet për vetëvrasje web2.0.

Mirëpo të zotët e Facebook-ut janë kundër një procedimi të tillë. Edhe pse llogaria ime në një rrjet shoqëror është e imja. Dhe duhet të jem i lirë të mbyll plotësisht dhe pa asnjë gjurmë llogarinë time në një rrjet shoqëror në Internet. Apo jo? Sipas avokatëve të Facebook Inc., jo. Në një kërkesë të tyre, bërë më 6 Janar të 2010, kërkohej mbyllja e menjëhershme e site-it!!!

Web 2.0 Suicide Machine është deri më sot online. Por Facebook Inc. ka vendosur të mbyllë grupin WORM në Facebook, pra grupin e prodhuesve të Web 2.0 Suicide Machine. Dhe ka kërcënuar që nëse site-i nuk e heq Facebook-un nga objektet e tij, atëherë do të ndërmerren hapa të tjerë ligjorë. Në pusullën e tyre para “vetëvrasjes” thuhet:

Ideja pas Web 2.0 Suicide Machine ishte të krijohej mundësia për t’u ‘çmiqësuar’ në mënyrë të automatizuar dhe për t’i bërë përdoruesit e rrjeteve shoqërore të ndërgjegjshëm që ata duhet të jenë përherë në kontroll të të dhënave të tyre. Facebook-u nuk ka për ta lejuar këtë kontroll dhe as nuk ka dëshirë të hyjë në këtë debat. Për ne kjo ka mbaruar dhe nuk na mbetet zgjedhje tjetër veç të kryejmë vetë ne vetëvrasje online.

‘Shkishërimi’ ilustron faktin që liria mbi të dhënat dhe neutraliteti në rrjet për përdoruesit janë thjesht një iluzion në mjaft nga rrjetet sociale në Internet. Njerëzve jo vetëm që nuk ju lejohet të çmiqësohen (në një mënyrë të automatizuar), por shoqëritë kanë edhe pushtetin të përzënë përdoruesa që atyre nuk u pëlqejnë. Facebook-u tregon që një përdorues ka aq të drejta sa lejon Facebook-u. Krejt të drejtat i ka në dorë Facebook-u. WORM-i nuk dëshiron të jetojë një botë të tillë 2.0. E kjo është arsyeja që u themi lamtumirë tërë miqve tanë. Ju urojmë gjithë të mirat.
Pa kurora, pa fjalime.

Deri në këtë çast Web 2.0 Suicide Machine u përdor 3109 herë.

Etiketa: Facebook, Internet, jetë online, LinkedIn, MySpace, online, privacy, rrjete sociale, Tom Hodgkinson, Twitter, vetësi

Kushdo që përdor kompjuterat, është i pambrojtur nga paditë e mundshme për shkelje të një apo më shumë patentash në këtë fushë. Kur vjen puna për ata që e shfrytëzojnë për të kryer biznes, apo një pjesë të tij, hipotezat bëhen më të frikshme. Sipas një shembulli të përmendur nga End Software Patents:

Nëse shisni online, sipas llogarisë më të freskët ka 4319 patenta që mund t’i keni shkelur. Nëse në plan keni edhe reklama, pagesa dhe planifikim dërgimi mallrash, lypset ta keni mendjen te rreth gati 11000 patenta.

Peticionin në Shqip mund ta lexoni dhe firmosni këtu.

Etiketa: patenta software-esh, peticion, risi

Komisioni Europian miratoi së fundi një vendim që përbën një ujdi lidhur me padinë kundër Microsoft-it. Marrëveshja parashikon një numër parimesh, sendërtimi i të cilëve do t’i lejojë përdoruesit të zgjedhë shfletuesin web që dëshiron. Po aq me rëndësi është mbrojtja e kësaj zgjedhje më pas, çka marrëveshja e parashikon. Deri më sot shmangia e Internet Explorer-it ka qenë e vështirë. Kjo për shkak mekanizmash të sendërtuara nga Microsoft-i në produktet e veta software, të cilat bëjnë ç’është e mundur t’i largojnë njerëzit nga shfletuesi i zgjedhur dhe t’i rikthejnë te IE-ja. Në marrëveshje i kërkohet Microsoft-it të përfshijë një “Skenë Zgjedhjeje”, përmes së cilës t’i ofrohet përdoruesit mundësia për zgjedhje mes shfletuesash. Pasi përdoruesi të ketë bërë zgjedhjen e vet, IE-ja nuk do të duhej të rishfaqej më vetvetiu.

Sipas Mitchell Baker-it, president i Mozilla Foundation-it, Mozilla është e kënaqur që parimet e saj mbi lirinë e përdoruesit në zgjedhje janë pasqyruar në marrëveshje.

Përfitimet praktike prej marrëveshjes mund të jenë më të pakta dhe/ose më të ngadalta se sa mund të pritet. Vërtet përdoruesi do të ketë mundësi zgjedhjeje, por kjo nuk përkthehet automatikisht si zgjedhje e një shfletuesi web tjetër nga IE-ja. Veç kësaj, këtë liri zgjedhjeje e gëzojnë edhe të ashtuquajturit OEM, pra shoqëritë që montojnë dhe shesin kompjutera. Metodat se si Microsoft-i mund të ushtrojë trysni ndaj këtyre përbën art më vete. Ndaj komentatorët kanë frikë se, nën një trysni të tillë, OEM-ët do të jenë të detyruar të vazhdojnë të funksionojnë duke ruajtur status quo-në e tanishme.

Por marrëveshja hap rrugën që, për përdoruesit që e dëshirojnë, të ketë një mundësi zgjedhje tjetër nga IE-ja. Dhe, sipas Asa Dotzler-it, figurë kyçe e Mozilla-s, ” e mira e kësaj qëndron te mundësia që na jepet për të edukuar përdoruesit lidhur me mospërdorimin e IE-së dhe, po qe se këtë e bëjnë një numër i mjaftueshëm përdoruesish, shitësit që e trupëzojnë IE-në në produktet e tyre, ndoshta do të reshtin së përdoruri këtë praktikë, dhe t’i lidhin produktet e tyre me shfletuesin parazgjedhje.”

Marrëveshja vlen vetëm për vendet që bëjnë pjesë në Bashkimin Europian. Jo se ndryshe do të kishte ndonjë ndikim të madh te përdoruesit në Shqipëri, por po e themi për hir të së vërtetës.

Etiketa: Internet Explorer, Microsoft, Mozilla Foundation, OEM, shfletues, software, Web, zgjedhje e lirë

Blini një ligj në Bashkimin Europian

Etiketa: patenta software-esh

Letër e Hapur e Free Software Foundation Europe për EUROCITIES

EUROCITIES është rrjeti i nja 100 qyteteve të mëdhenj të BE-së, Norvegjisë, Zvicrës, Europës Qendrore dhe Lindore dhe Shteteve të Rinj të Pavarur (NIS). Eurocities është themeluar më 1986, qytetarët e qyteteve anëtarë bëhen më tepër se 100 milionë. Catherine Parmentier është Drejtore e Përgjithshme Ekzekutive për EUROCITIES

E dashur znj. Parmentier,

Këshilli Europian dhe Komisioni Europian duan të paraqesin një bazë ligjore për patentat mbi software-e në Europë. Çka do t’i linte qytetet europianë zbuluar përballë rreziqesh të pallogaritshme dhe të paparashikueshme kostosh procesesh gjyqësorë mbi patenta software-esh. Ndaj edhe shpresojmë që të bashkoheni me ne të luftojmë këta asgjësues punësimesh dhe risish.

Bashkive nëpër Europë u duhet të kapërcejnë të njëjtat vështirësi: numri i atyre që varen nga asistenca sociale është në rritje, arka është bosh dhe qytetarët presin nga shërbimi publik të ofrojë cilësi më të lartë se kurrë më parë. Këto synime, në dukje kundërthënëse, duhet të arrihen nga shndërrimi i punëve të mundimshme administrative të dikurshme në procedura dhe struktura të automatizuara elektronike — jo vetëm brenda një administrate të vetme, por edhe ndërmjet shërbimeve të ndryshme publike, mes administratës dhe qytetarëve, apo administratës dhe bizneseve.

Emërtimi i mirënjohur i krejt kësaj është eQeverisje.

Strukturat dhe procedurat e standardizuara, të cilat përkufizohen dhe vihen në jetë në formë software-esh që përdoren nëpër struktura dhe administrata vendore, ofrojnë një territor ideal për pretendime mosmarrëveshjesh mbi patenta software-esh: Pretendimet e mundshme shtrihen nga themelet e funksioneve bazë, si rrjetet, baza të dhënash dhe sisteme kartelash, deri mbi metoda abstrakte dhe protokolle që ofrojnë funksione të caktuar.

Ngaqë për patentat nuk kërkon kush vërtetim koncepti ose vënieje në jetë, ai që pretendon për patentë mund t’ia lejojë lehtë vetes të paraqesë metoda abstrakte dhe të vendosë arbitrarisht të japë ose mohojë leje për to.

Për tri shkaqe kryesore, kjo do të bëhet një faktor domethënës kostosh: Si zhvilluesve të software-it, ashtu edhe përdoruesve mund t’u kërkohet pothuajse çfarëdo shume parash që zgjedh mbajtësi i patentës. Mjaft zhvilluesa dhe shoqëri nuk do të jenë në gjendje të paguajnë kërkesa të tilla dhe do të dalin nga loja, duke kthyer kështu taksapagues në njerëz që lypin asistencë sociale. Dhe së fundi, çmimet e shoqërive të mbetura të software-eve do të rriten për shkak të nevojës për rifinancim të shpenzimeve për patenta software-esh dhe për shkak të zvogëlimit të konkurrencës.

Zyra e Shteteve të Bashkuara për Patenta dhe Shenja Tregtare ka regjistruar 1185 patenta software-sh [1] që merren me “shërbimin publik” dhe 19 që merren shprehimisht me “bashkitë” [2]. Nuk është e nevojshme të përdoren këta fjalëkyça kur parashtrohet një patentë software-esh, kështu që kjo është vetëm maja e akullmalit dhe parashikohet të rritet me shpejtësi nëse patentat mbi software-et bëhen një realitet.

Me futjen e patentave të software-eve, qytetet europiane do të duhej të hapnin sytë ndaj rritjes dramatike të kostove dhe një situate ligjore gjithnjë e më tepër të vështirë, me rreziqe të mëdha për administratën.

Këshillojmë të lidheni me z. Christian Ude, kryetar i bashkisë së Mynihut, i cili është bërë i ndërgjegjshëm për efektet dëmtuese që patentat mbi software-in kanë mbi shërbimet publike. Nëse keni pyetje të mëtejshme, ose ju nevojitet asistencë shtesë, ju lutemi mos ngurroni të lidheni me ne.

Me përshëndetje të përzemërta

[1]

[2]

Etiketa: bashkësi, bazë të dhënash, eQeverisje, EUROCITIES, fjalëkyça, Free Software Foundation Europe, Këshilli Europian, Komisioni Europian, konkurrencë, kosto, patenta software-esh, përdorues, protokolle, risi, rrjetet, sistem kartelash, vendore, zhvillues software

Sipas FFFI-së, Bill Gates ka kërcënuar qeverinë daneze se do të tërheqë vende pune nga Danimarka në US, nëse Danimarka vazhdon të kundërshtojë direktivën mbi patenta software-sh.
Ja një nga përgjigjet e shumta, në një temë tek GrokLaw:

E tija është, mund të bëjë ç’të dojë me të! POR, me një kërcënim të tillë duhej t’i thoshin “Epo, mirë, do hidhemi nga MS Office te OpenOffice në organizmat qeveritare. Faleminderit!”

Etiketa: Microsoft, OpenOffice.org, patenta software-esh