Programe Shqip : blogu

Stili prej filmi vizatimor i rrëfimit vijues ndihmon të kuptohen më mirë rreziqet potenciale që sjell përdorimi i pakujdesshëm i rrjeteve shoqërorë të centralizuar dhe pse-në e lindjes së rrjeteve shoqërorë të shpërndarë. Rrjetet shoqërorë të shpërndarë, ose me shpërndarje, do të ishin zgjidhja për shumë nga problemet e sigurisë dhe privatësisë që hasin përdoruesit e rrjeteve shoqërorë të centralizuar.
Për ta parë rrëfimin në Shqip, klikoni mbi figurën e mëposhtme:

Punën origjinale në Anglisht, të krijuar nga J. David Eisenberg, mund ta shijoni këtu.

Etiketa: Buddycloud, Burim i Hapur, Diaspora, distributed social networks, Facebook, FooPlug, Freedom Box, Friendica, informacion, Internet, kompjuter, kushte shërbimi, MySpace, postim, privatësi, rregulla privatësie, rrjete shoqërorë, rrjete shoqërore të shpërndara, shërbyes, Siguri, site, software, të dhëna, Twitter

Po e filloj nga këtu. Kjo është një tabelë e shkruar me dorë dhe u duk para ca vitesh në një furrë të zakonshme bukësh në lagjen time në Brooklyn. Dyqani kishte një nga ato makinat me të cilat mund të shtypësh mbi shtresa sheqeri. Kalamajtë mund të sillnin vizatime dhe dyqani ua shtypte mbi një shtresë sheqeri për ta vënë sipër tortës së ditëlindjes.

Mjerisht, vizatimet që u pëlqenin kalamajve qenë personazhet e filmave vizatimorë. U pëlqente Borëbardha, Pinoku u pëlqenin shtatë xhuxhët, Micky Mouse-i. Por ja që qenka e paligjshme të shtypësh vizatimin e Micky Mouse-it nga një fëmijë mbi një shtresë sheqeri. Dhe përbën shkelje të të drejtave të kopjimit. Dhe rregullat lidhur me kësi shkeljesh për tortat e ditëlindjeve të fëmijëve qenë kaq të ngatërruara sa që të zotët e furrës thanë, “Më mirë nuk po merremi fare me këtë punë. Po qe se vini si amator, nuk do ta përdorni më makinën tonë. Nëse doni figura mbi tortën e ditëlindjes, duhet të përdorni një nga figurat tona të gatshme — vetëm për profesionistët.”

Sot në Kongres kemi dy projektligje. Njëri quhet SOPA, tjetri quhet PIPA. SOPA do të thotë Akti mbi Ndalimin e Piraterisë Online. Dhe vjen prej Senatit. PIPA është shkurtim për PROTECTIP, që nga ana e vet është shkurtim për Parandalim Rreziqesh Realë Online ndaj Krijimtarisë Ekonomike dhe Vjedhjes së Pronësisë Intelektuale — ngaqë ndihmësit e Kongresit që u vënë emrin këtyre gjërave kanë kohë plot. Dhe ajo çka duan të kryejnë SOPA dhe PIPA është pikërisht kjo. Duan të rrisin koston e respektimit të të drejtave të kopjimit në atë pikë sa njerëzit thjesht të heqin dorë nga ofrimi i tij si një mundësi për amatorët.

Rruga që propozojnë për këtë është identifikimi i site-eve që cënojnë të drejta kopjimi — edhe pse qysh identifikohen këta site-e nuk specifikohet aspak në projektligje — e mandej duan t’i heqin nga sistemi i emrave të përkatësive. Duan t’i qërojnë nga sistemi i emrave të përkatësive. Sistemi i emrave të përkatësive është ai që shndërron emrat e kuptueshëm nga njerëzit, bie fjala Google.com, në një lloj adrese të përdorshme nga kompjuterët — 74.125.226.212.

Problemi tani me këtë model censure, identifikim i një site-i e mandej përpjekja për ta hequr nga sistemi i emrave të përkatësive, është se nuk ka për të funksionuar. Ju do të mendonit që kjo do të ishte shumë problem për një ligj, por duket se Kongresi nuk ua ka vënë dhe aq shumë theksin te kjo. Tani, arsyeja pse nuk do të funksionojë është se ju prapë mund të shtypni 74.125.226.212 te shfletuesi ose mund ta shndërroni në një lidhje të klikueshme dhe të hyni në të përmes Google-it. Kështu, te ligji, kërcënim i njëmendtë bëhet pjesa ndëshkimore lidhur me problemin.

E që të kuptoni si arriti Kongresi të hartonte një projektligj që nuk do të përmbushë synimet e deklaruara, por që do të prodhojë mjaft efekte anësore rrënuese, duhet të njiheni pakëz me historinë pas tij. Dhe historia pas tij është kjo: SOPA dhe PIPA, si legjislacion, qenë hartuar kryesisht nga kompani mediesh të themeluara në shekullin e 20-të. Shekulli i 20-të ishte i artë për të qenë kompani mediesh, ngaqë për ju punonte skarciteti. Nëse bënit një emision televiziv, s’kish nevojë të ishte më i mirë se krejt emisionet e bërë deri atëherë; duhej të ishte më i mirë se dy emisionet e tjera që jepeshin në të njëjtën kohë — e ky është standard shumë i ulët për vështirësinë në konkurrim. Që do të thoshte se nëse ofronit lëndë mesatare, kishit falas një të tretën e publikut të ShBA-ve — dhjetra milionë përdorues thjesht vetëm pse bëtë diçka që nuk qe krejtësisht e shpifur. Kjo është njësoj si të kishit licencë për të shtypur para dhe një fuçi me bojë falas.

Por teknologjia eci përpara, ashtu si bën teknologjia. Dhe dalëngadalë, në fund të shekullit të 20-të, atë skarcitet zuri ta hajë erozioni — dhe nuk e kam fjalën për teknologjinë dixhitale; E kam fjalën për teknologjinë analoge. Kasetat, regjistruesit me videokaseta, deri edhe makina e përunjur Xerox na krijuan mundësi të reja që të veprojmë me mënyra që e lanë me gojë hapur biznesin e medies. Sepse doli që nuk ishim vërtet sehirxhinj. Se nuk na pëlqen vetëm të konsumojmë. Na pëlqen të konsumojmë, por sa herë që mbërrinte një nga këto mjetet e reja, tregonim se na pëlqen edhe të prodhojmë dhe na pëlqen t’i ndajmë me të tjerët. Dhe kjo u kalli datën bizneseve të medies — çdo herë që ndodhi. Jack ValentiPër 38 vjetë president i Shoqatës Amerikane të Filmit, i konsideruar si një nga lobuesit pro të drejtave të kopjimit më me ndikim në botë
, që qe kryelobuesi për MPAA – Shoqata Amerikane e Filmit, dikur e krahasoi videoregjistruesin e pamëshirshëm me Jack the Ripper dhe Hollivudin e shkretë e të pambrojtur si një grua e vetme në shtëpi. Ky qe niveli i retorikës.

Ndaj industria e medies iu lut, insistoi, kërkoi që Kongresi të bënte diçka. Dhe Kongresi diç bëri. Në fillim të viteve ’90, Kongresi miratoi ligjin që ndryshoi gjithçka. Ai ligj quhej Ligji Mbi Regjistrimet Në Shtëpi i 1992-shit. Ligji Mbi Regjistrimet Në Shtëpi i 1992-shit thosh se, nëse njerëzit regjistrojnë diçka nga radioja dhe mandej krijojnë kaseta të përziera për miqtë, ky nuk është krim. Kështu jemi në rregull. Për incizimin, rimiksimin dhe ndarjen me miqtë nuk ka problem. Nëse prodhoni kopje me cilësi të lartë dhe i shisni, kështu nuk jemi në rregull. Por vetëm incizime të thjeshta…, pa problem, lëruani. Dhe menduan se me kaq u sqarua çështja, meqë vunë një kufi të qartë mes kopjimit të ligjshëm dhe atij të paligjshëm.

Por bizneset e medies nuk donin këtë. Ata donin që Kongresi ta bënte krejtësisht të paligjshëm kopjimin. Ndaj kur u miratua Ligji Mbi Regjistrimet Në Shtëpi i 1992-shit, bizneset e medies hoqën dorë prej idesë së dallimit mes kopjimit të ligjshëm dhe atij të paligjshëm ngaqë qe e qartë që nëse Kongresi vepronte brenda atij kuadri, kështu mund të shtoheshin të drejtat e qytetarëve për pjesëmarrje në hullinë tonë të medieve. Ndaj iu vunë planit B. Iu desh ca kohë të formulonin planin B.

Plani B, në trajtën e tij të plotë u pa më 1998-n — diçka e quajtur Digital Millennium Copyright Act. Që qe akt i ndërlikuar legjislacioni, me plot pjesë të pakapshme. Por goditja kryesore e DMCA-së qe shpallja si e ligjshme e shitjes së materialeve dixhitale të pakopjueshme — vetëm se materiale dixhitale të pakopjueshme nuk ka pa! Se kësaj i thonë, siç tha dikur Ed Feltoni në mënyrë të paharrueshme, “Si të të japin ujë që s’është i njomë.” Bitet janë të kopjueshëm. Kompjuterët këtë bëjnë. Kjo është efekt anësor i funksionimit të tyre bazë.

E kështu, që të bënte gjasme se po ju mundësonte shitjen e biteve të pakopjueshëm, DMCA-ja ligjëroi gjithashtu detyrimin tuaj për përdorim sistemesh që nxirrnin jashtë loje funksionin e kopjimit në pajisjet tuaja. Çdo pajisje DVD ose lojërash apo televizor, apo kompjuter që futnit në shtëpi — pavarësisht se ç’kujtonit se po merrnit kur e bletë — mund të ndryshohej nga industritë e medies, po qe se donin ta vinin këtë si kusht për t’ju shitur prodhime media. Dhe për t’u siguruar që nuk e morët vesh, ose që nuk do t’i përdornit aftësitë e tyre si pajisje të zakonshme kompjuterike, jua bënë të paligjshme provat për të rikthyer mundësinë e kopjimit të lëndës media. DMCA-ja shënon çastin kur industritë e medias hoqën dorë nga sistemi ligjor i dallimit mes kopjimit të ligjshëm dhe atij të paligjshëm dhe thjesht provuan që kopjimin ta parandalojnë përmes mjetesh mekanike.

DMCA pati, dhe vazhdon të ketë, plot efekte të ndërlikuara, por në një nga fushat, në atë të kufizimit të ndarjes me të tjerët, thuajse nuk ka funksionuar. Dhe arsyeja kryesore pse nuk ka funksionuar është se Interneti doli shumë më popullor dhe më i fuqishëm se sa e mendoi kush. Kasetat e dikurshme dhe buletinet e fansave, nuk janë asgjë përballë asaj çka shohim sot me Internetin. Jetojmë në një botë ku shumica e qytetarëve amerikanë mbi moshën 12 vjeç shkëmbejnë gjëra me njëri-tjetrin online. Me të tjerët ndajmë shkrime, figura, ndajmë audio dhe video. Ca nga këto janë gjëra të krijuara prej nesh. Ca janë gjëra që i gjejmë diku. Ca nga gjërat që ndajmë janë gjëra që i krijuam nga gjëra që gjetëm, dhe e tëra kjo u kall datën atyre industrive.

Pra PIPA dhe SOPA janë raundi i dytë. Por ndërsa ndërhyrjet e DMCA-së qenë kirurgjike — duam të mbërrijmë deri te kompjuteri juaj, te televizori juaj, te makina juaj e lojërave, dhe ta pengojmë të bëjë atë që thoshin në dyqan se bën — PIPA dhe SOPA janë si bomba atomike dhe thonë që, duam të shkojmë kudo në botë dhe të censurojmë lëndën. Mekanizmi për ta bërë këtë, siç e thashë, është që nevojitet të hiqet gjithçka që shpie në këto adresa IP. Lypset t’i hiqni ato prej motorëve të kërkimit, lypset t’i hiqni prej listave online, lypset t’i hiqni nga listat e përdoruesve. Dhe meqë prodhuesit më të mëdhenj të lëndës në Internet nuk janë Google dhe Yahoo, ata jemi ne, jemi ne ata që do të ndiqemi. Ngaqë në fund fare, kërcënimi i njëmendtë që shpuri te PIPA dhe SOPA është aftësia jonë për të ndarë gjëra me njëri-tjetrin.

Pra ajo që rrezikon të bëjë PIPA dhe SOPA është marrja e konceptit ligjor shumëshekullor, i pafajshëm deri sa të ta provojnë fajësinë, dhe ta kthejë së prapthi — fajtor deri sa të të nxjerrin të pafajshëm. Nuk mund ta ndani me të tjerët pa na treguar se nuk po ndani diçka që nuk na pëlqen neve. Papritmas, pesha e vërtetimit të të ligjshmes kundrejt të paligjshmes bie pa hezitim mbi ne dhe mbi shërbimet që mund të na ofrojnë neve aftësitë të reja. Edhe pse survejimi i një përdoruesi kushton vetëm disa qindarka, prej kësaj do të shkatërrohej një shërbim me miliona përdorues.

Pra ky është Interneti që kanë ata në mendje. Përfytyrojeni këtë shenjë ngado — vetëm se në vend të College Bakery, përfytyroni që lexohet YouTube apo Facebook, apo Twitter. Përfytyroni se shkruan TED, ngaqë komentet nuk vihen dot në brazdë me ndonjë kosto të pranueshme. Efektet e njëmendta të SOPA-s dhe PIPA-s kanë për të qenë tjetër nga efektet e propozuara. Kërcënimi në fakt është te përmbysja e pikës se kujt i takon të provojë pafajësinë, pas të cilës të gjithë ne papritmas trajtohemi si të ishim hajdutë sa herë që na jepet liria të krijojmë, të prodhojmë dhe të ndajmë me të tjerët. Dhe njerëzve që na mundësojnë këto aftësi — ata të YouTube-it, Facebook-ut, Twitter-it dhe TED-it — u duhet tani të mos na i ndajnë sytë, ose të jenë edhe ata në valle për favorizim shkeljesh të ligjit.

Që të ndihmoni të ndalet kjo mund të bëni dy gjëra — një të thjeshtë dhe një të ndërlikuar, një gjë të lehtë dhe një të vështirë. Gjëja e thjeshtë, e lehta, është kjo: nëse jeni shtetas amerikan, telefonojini përfaqësuesit tuaj, senatorit tuaj. Po të shihni personat që kanë nënshkruar projektligjin SOPA, ata që kanë nënshkruar PIPA-n, do të shihni se të tërë tok kanë marrë miliona e miliona dollarë nga industritë tradicionale të medies. Ju nuk keni miliona e miliona dollarë, por mund t’u telefononi përfaqësuesve tuaj, dhe t’u kujtoni që ju votoni, dhe mund të kërkoni që të mos trajtoheni si vjedhës, dhe mund t’u sugjeroni që do të parapëlqenit që Internetit të mos i viheshin minat.

Nëse nuk jeni qytetar amerikan, mund të lidheni me qytetarë amerikanë që njihni dhe t’i nxisni të bëjnë të njëjtën gjë. Ngaqë kjo duket sikur është çështje kombëtare, por ja që s’është. Këto industri nuk do të kënaqen me minimin e Internetit tonë. Nëse e shkatërrojnë, do ta shkatërrojnë për të gjithë. Kjo qe gjëja e lehtë. Kjo qe gjëja e thjeshtë.

Gjëja e vështirë është: përgatituni, ngaqë të tjera po vijnë. SOPA është thjesht një rikthim i COICA-s, i cili qe paraqitur vitin e shkuar, dhe që nuk u miratua. Dhe krejt kjo lidhet me dështimin e dikurshëm të DMCA-së për moslejimin e ndarjes me të tjerët në rrugë teknike. Dhe DMCA-ja lidhet me Ligjin Mbi Regjistrimet Në Shtëpi, që u kalli datën këtyre industrive. Ngaqë krejt meseleja e të sugjeruarit se dikush po cënon ligjin e mandej mbledhjes së fakteve dhe provimit të kësaj, del se është vërtet e sikletshme. “Do të donim që të mos e bënim,” shprehen industritë e medies. Dhe ajo çka duan është të mos u duhet të bëjnë kështu. Nuk duan dallime ligjore mes ndarjes së ligjshme dhe të paligjshme me të tjerët. Duan thjesht që ndarja me të tjerët të zhduket.

PIPA dhe SOPA nuk janë çudira, nuk janë anomalira, nuk janë ngjarje. Janë shtrëngimi i radhës i kësaj vidhe të veçantë, që shtrëngohet e shtrëngohet këtu e 20 vjetë. Edhe po i mposhtëm këto, siç shpresoj, të tjera do të vijnë. Sepse deri kur ta bindim Kongresin se rruga për t’u marrë me cënimin e të drejtave të kopjimit është rruga që u ndoq për këtë punë me Napster-in, me YouTube-in, që është gjyqi me krej provat e paraqitura dhe përcaktimi i fakteve dhe i zgjidhjeve siç bëhet në shoqëritë demokratike. Kjo është rruga për ta zgjidhur këtë.

Ndërkohë, gjëja e zorshme është të jemi gati. Sepse ky është mesazhi i njëmendtë i PIPA-s dhe SOPA-s. Time Warner foli dhe na duan prapë të gjithëve në divan, thjesht për të konsumuar — jo të krijojmë, jo të ndajmë me të tjerët — dhe duhet t’i themi “Jo.”

Etiketa: adresa IP, Audio Home Recording Act, Borëbardha, censurë, COICA, Digital Millennium Copyright Act, DMCA, DVD, Ed Felton, Facebook, Google, Hollivud, Internet, Jack the Ripper, Jack Valenti, kompjuter, kopjim i ligjshëm, kryelobues, legjislacion, lëndë media, lista online, media, Micky Mouse, motorë kërkimi, MPAA, Napster, Pinoku, PIPA, PROTECTIP, publiku, Shoqata Amerikane e Filmit, shtatë xhuxhët, sistemi i emrave të përkatësive, SOPA, survejim i përdoruesit, të drejta kopjimi, TED, teknologji analoge, teknologji dixhitale, televizor, Twitter, Xerox, Yahoo, Youtube

Versionet më të reja të shfletuesit të njohur Firefox përfshijnë tani mjete që lejojnë shqyrtim të shpejtë të elementëve të një faqeje Web. Në këtë mënyrë u jepet mundësia zhvilluesve të faqeve Web të shohin vetitë e këtyre elementeve, të cilat pastaj mund t’i imitojnë gjatë punës së tyre.

Për një përshkrim përmbledhës të këtyre veçorive të reja shihni videon e shkurtër të mëposhtme:

Etiketa: element, faqe Web, Firefox, mjete, shfletues, shqyrtim, veçori, veti, video, zhvillim Web

Për të njëjtin kërkim në Internet, me të njëjtin motor kërkimi, në të njëjtin çast, secili mund të marrë përfundime kërkimi shumë të ndryshme. Konkluzion i vërtetë dhe që shpie në disa vlerësime kritike të mënyrës se si përdoren filtrat algoritmikë që lejojnë këtë. Kush vendos se çfarë ju paraqitet dhe çfarë jo, në një kohë që Internetin e konsideroni të paanshëm. Kujt i intereson dhe si mund të keqpërdorej për të krijuar iluzionin e lirisë së zgjedhjes që kështu t’ju manipulojmë më lehtë. A censurohet pra Interneti? Këto trajton shkurt kjo fjalë e aktivistit Eli Pariser në një nga takimet e TED-it.

Për ta parë në përkthimin në Shqip mjafton të klikoni mbi të.

Etiketa: demokraci, etika e gazetarëve, Facebook, filtra, filtra algoritmikë, flluskë filtrash, foto ekrani, Google, Huffington Post, ide konservatore, informacioni online, Internet, kompjuter, kontroll informacioni, Netflix, New York Times, përgjegjësi civile, përpunim algoritmik, personalizim kërkimesh, progresist, redaktor, shfletues, shoqëri, transparencën, Washington Post, Web, Yahoo News

Interneti është një nga industritë më të fuqishme dhe më me rritje në Shtetet e Bashkuara Ai u lejon miliarda njerëzve komunikim të lirë dhe të hapur, dhe ka qenë frymëmarrja e protestave anembanë botës. Por një projekt-ligj i ri propozon që industrisë së dëfrimit t’i lihet dorë e lirë të censurojë Internetin. Mban emrin PROTECT IP, dhe ja se si do të funksiononte:

Korporata private duan të jenë të lira të mbyllin site-e të paautorizuar ku njerëzit shkarkojnë filma, shfaqje televizive dhe muzikë. Ngaqë shumica e këtyre site-eve ndodhen jashtë juridiksionit të SHBA-ve, PROTECT IP përdor ca taktika të tjera nga ato brenda kufijve të Amerikës. Së pari, i jep qeverisë fuqinë të detyrojë mundësuesit e Internetit në SHBA të bllokojnë hyrjen për te emra përkatësish të shkelësve. Po njësoj mund të padisin motorë kërkimi me bazë në SHBA, lista, madje edhe blogje dhe forume me synim heqjen prej tyre të lidhjeve për te këto site-e. Së dyti, PROTECT IP u jep korporatave dhe qeverisë aftësinë e ndërprerjes së financimeve për site-et web shkelëse përmes anulimit të llogarive të tyre te reklamues dhe shërbime pagesash me bazë SHBA-të. Përmbledhtas, kjo është ajo që PROTECT IP do të provojë të bëjë.

Por sipas të gjitha gjasave, bashkë me të do të bëjë edhe diç tjetër. Si për fillim, nuk ka për t’u vënë fre atyre që shkarkojnë. Prapë do të jeni në gjendje të hyni te një site i bllokuar, thjesht duke dhënë adresën e tij IP në vend të emrit. Ajo çka PROTECT IP do të bëjë është gjymtimi i sipërmarrjeve të reja ngaqë u lejon gjithashtu kompanive të padisin cilindo site që mendojnë se nuk po bën filtrim të kënaqshëm. Këto procese gjyqësore do të çonin kollaj në falimentim motorë të rinj kërkimi dhe site mediash shoqërore. Dhe teksti i PROTECT IP-së është aq i dykuptimtë saqë site-e të rëndësishëm mediash shoqërore mund të shndërrohen në objektiv goditjeje. Shumë site-e web novatore mund të duken si pirateri në sytë e gjykatësit jo të duhur: Tumblr, SoundCloud, dhe YouTube-i në fillimet e veta. Kudo që njerëzit shprehen, bëjnë art, transmetojnë lajme, ose organizojnë protesta ka të përziera shumë xhirime TV-je, copëza filmash, dhe muzikë nën të drejta autori. Dhe edhe sikur t’i besoni qeverisë së SHBA-ve se nuk do të abuzojë me fuqinë e re për censurim të Net-it, po vendet që do ndiqnin shembullin tonë dhe do të hartonin ligje të tilla? Njerëzit nëpër botë do të kishin kështu Internete shumë të ndryshëm, dhe qeveri të paskrupullta do të kishin mjete të fuqishme për të shtypur shprehjen e lirë.

Por ndoshta gjëja më e rrezikshme do të qe se PROTECT IP do të përziehej me funksionimin e brendshëm të Net-it. Ekspertët besojnë se duke futur hundët te regjistrat Web të emrave të përkatësive përfundimi do të ish më pak siguri dhe qëndrueshmëri. Shkurt, PROTECT IP nuk do ta ndalë piraterinë, por do të hapë rrugën për potenciale të mëdha censure dhe abuzimi, për ta bërë Web-in më pak të sigurt dhe të besueshëm.
Ky është Internet-i për të cilin flasim. Një mjet vital dhe plot gjallëri, dhe qeveria jonë po fut hundët në strukturën bazë të tij se ndoshta kështu njerëzit do të blejnë më tepër filma Hollivudi. Por me filmat e Hollivudit nuk zgjidhen kandidatë nga baza, nuk përmbysen regjime të korruptuar, dhe krejt industria e dëfrimit nuk kontribuon kushedi çë në ekonominë tonë. Këto të gjitha bëhen me Internet, këto e të tjera. Korporatat i kanë tashmë mjetet që të luftojnë piraterinë. E kanë mundësinë të ndalin qarkullim lënde të caktuar, të padisin për mbyllje kompanitë e software-it peer-to-peer, dhe të padisin gazetarë thjesht se kanë folur se si të kopjohet një DVD. Janë plot me bëma ushtrimi dhe abuzimi të fuqisë së tyre. Ato u përpoqën të hiqnin nga YouTube-i një video për një bebe, vetëm për muzikën që luhej në sfond. Dënimet që jepen për pirateri komerciale në shkallë të gjerë i kanë përdorur kundër familjesh dhe fëmijësh. Janë po këto që hapën padi për ndalimin e VCR-së dhe të pajisjeve të para MP3.

Ndaj pyetja është, deri ku do të shkojnë me këtë punë? Përgjigja në këtë pikë është e qartë. Deri atje ku do t’i lejojmë ne. Që kur krijuam këtë video, PROTECT IP është përkeqësuar dhe po përgatiten për miratim të shpejtë. Tani qeveria dhe korporatat mund të bllokojnë çfarëdo site-i, të brendshëm ose të jashtëm, thjesht për një lidhje që do të shkelte ligjin. Site-eve si YouTube, Twitter, dhe Facebook do t’u duhej të censuronin përdoruesit e vet ose të mbyllen, ngaqë bëhen përgjegjëse për gjithçka që përdoruesit e tyre postojnë. Përdoruesi i rëndomtë mund të përfundojë me burg 5 vjetë për postim të çfarëdo gjëje nën të drejta autori– madje edhe thjesht nga të kënduarit e një kënge.

Etiketa: abuzimi, adresë IP, censurë, censurim, DVD, Facebook, filma, filtrim, financime, Hollivudi, industria e dëfrimit, Internet, komunikim, korporata, motorë kërkimi, MP3, muzikë, padi, peer-to-peer, pirateri, projekt-ligj, PROTECT IP, protesta, Siguri, site, software, SoundCloud, të drejta autori, Tumblr, Twitter, VCR, Web, YouTube-i

Etiketa: anonimitet, Burim i Hapur, Facebook, Freedom Box, Freedom Box Foundation, GMail, Google, hardware, Internet, James Vasile, komunikime private, Linux, privatësi, projekt, reklama, Siguri, software, teknologji, Twitter

Etiketa: anonimitet, Burim i Hapur, Facebook, Freedom Box, Freedom Box Foundation, Google, hardware, identi.ca, James Vasile, komunikime private, mikroblogim, monetarizim, organizëm jofitimprurës, privatësi, reklama, rrjet social, rrugëzues, Siguri, software, teknologji, trafik i koduar, Twitter, WikiLeaks

Maddog, Moglen, dhe Frye, figura të shenjta të bashkësisë së Linux-it diskutojnë njëzet vitet e para të tij dhe të ardhmen që e pret

Ruth Suehle

Në fjalën e mbajtur pasditen e parë të LinuxCon-it, drejtori ekzekutiv i Linux Foundation-it, Jim Zemlin, zuri vend për të biseduar rreth njëzetvjetorit të Linux-it me Jon “Maddog” Hall-in, Eben Moglen-in, dhe Dan Frye-in, ose siç i quajti, Kumbari, Avokati, dhe Kostumi.

Këta janë nga ai lloj njerëzish që nuk kanë nevojë për prezantim në bashkësinë e Linux-it. Maddog-i ndihmoi Linus Torvalds-in për kalimin e tij të parë të Linux-it në një platformë të deriatëhershme, te ajo Alpha e Digital Equipment Corporation-it dhe shpesh i referohen si kumbari i bashkësisë. Ai në fakt është vërtet kumbar i dy fëmijëve të Torvalds-it. Moglen-i është drejtori këshillimor i Qendrës Ligjore të Software-it të Lirë dhe ka përfaqësuar software-in e lirë për shumë vjet. Frye është zëvendëspresident i Open Systems Development, IBM Systems & Technology Group, dhe përgjegjës për ekipin e zhvillimit të Linux-it në IBM. Ka qenë bashkautor i strategjive origjinale të IBM-së për korporata, lidhur me Linux-in dhe software-in me burim të hapur.

Më poshtë janë fjalët e tyre rreth njëzet viteve të shkuara të tij dhe se ç’presin ata nga njëzet vjetët e ardhshëm.

Kur ka qenë hera e parë që dëgjuat për Linux-in?

Maddog: Diku aty nga Nëntori i ’93-shit, kur pashë një numër të Dr. Dobbs Journal, dhe vura re që fliste për një kopje të plotë të sistemit operativ UNIX, $100, përfshi kodin burim. Thashë me vete, “O Zot, $100 për një sistem të plotë. Nuk rri dot pa e porositur!” Dhe ashtu bëra, por nuk kisha PC ku ta xhiroja. Më erdhi, dhe qe një libër i hollë dhe një CD, dhe ngaqë nuk e xhiroja dot, e montova CD -në dhe zura të shoh faqet man. Dukej si sistem i mirë, dhe e vendosa në raft. Mandej, në Maj të ’94-s, dikush më kërkoi që të sjell këtë person nga Europa për të folur për një gjë që u quajkërka Linux.

Moglen: Këto janë ato pikëpërputhjet në një bashkësi. Në vjeshtën e ’93-shit, po përpiqesha që të pengoja trajtimin e PGP-së si municion nga qeveria e SHBA-ve. Punoja në Virxhinia dhe porosita një CD, që përmbante versionin 0.92 të kernelit, të cilin m’u desh ta përpiloja vetë, të paktën kisha hardware, më të mirë a më të keq se sa ai i Maddog-ut nuk e di, por jo dhe aq të keq. Dhe mandej e vura në raft, deri sa kalova në Harvard Law School vitin tjetër, ku nuk qe e mundur të xhiroje sistemin operativ pronësor multitasking DOS që përdorja. Duhet të ketë qenë diku nga Marsi i ’94-s kur e instalova përfundimisht, dhe që atëherë nuk e kam kthyer kokën pas.

Frye: Ne qemë të vonuar në dasmë. Nuk para kishim dëgjuar për Linux-in para Majit të ’98-s. Qeshë në një praktikë me objekt punimin me performancë të lartë në kompjutera, duke u marrë me dizajn teorik sistemesh të rendit petaflop. Kish tre mbledhje: një grup pune për teknologjinë më pronësore nga gjithçka tjetër, një për sisteme diku në mes, dhe një grup për sisteme të hapur. Kur u përmend Linux-i, thashë: “Çfarë?” Shpjegimi i tyre, në shumicën e tij, qe i gabuar, për sa i përket bashkësisë, por edhe për ta ishte hera e parë.

Kur e kuptuat që bëhej fjalë për një gjë që do të ishte e madhe?

Frye: Pak më vonë qeshë pjesë e një grupi që filloi të ngjisë shkallët në strategjinë e korporatës relativisht herët, duke vendosur të hidhej në atë fushë në fund të ’98-s. Patëm tre raste për rritje të mundshme të Linux-it, dhe nga një prej tyre përftuam ca të dhëna që tejkalonin mjaft rritjen tonë eksplozive. Të gjithë zunë të thoshim, “Kjo është.” Na u desh një kalim nëpër hierarkinë e korporatës, dhe gjithkush, nga më i thjeshti deri te presidenti tha, “Po kjo duket, nuk ka nevojë për kallauz.”

Moglen: Ironia në rastin tim është që unë merresha me kernelin përpara se të filloja të punoja për Stallman-in. Riçardi erdhi te unë në vjeshtë të ’93-shit ngaqë kish lexuar diçka rreth se ç’po bëja unë me Zimmerman-in dhe PGP-në. Në kohën që ai dhe unë zumë të flisnim seriozisht lidhur me idenë e të punuarit tok, ajo që kish bërë Linusi tregonte qartë se si do të mund të përfundohej GNU-ja. Qe e qartë, që nga çasti kur filluam, se kjo qe rruga se si mund të funksiononte një sistem operativ i lirë, ngaqë ishte rruga sipas së cilës një sistem i lirë operativ po funksiononte realisht. Nuk mendoj se kishte ndonjë dyshim rreth faktit se ajo ç’po bëja qe në gjendje të lehtësonte këtë ndërthurje jo të zakonshme forcash.

Maddog: E ftuam Linusin në DECUS në New Orleans, që është një Disneyland për të rriturit. Mund të gjeni gjithçka doni, dhe plot gjëra që nuk i doni. Ai mbajti dy biseda për grupe me rreth 20-30 vetë secili. Unë e dëgjoja i ulur diku. Prej kohësh përdorja burim të hapur. Dikur, më 1973, kur zura të programoj, nuk kishte shumë programe në formë dyore, ngaqë nuk ia vlente. Pastaj kalova në mësimdhënie, ku përdornim software të krijuar prej kolegësh të trupës mësimdhënëse, mandej erdhi Bell Labs ku kishim kodin burim për UNIX-in. Mandej Digital-i, kështu pra, qeshë mësuar me të. Por shihja se njerëzit që përdornin software-e në trajtë dyore kishin probleme. I dëgjova këto biseda, dhe kur u ktheva, i gjeta Linusit një sistem Alpha që të bënte kalimin dhe u bëra një paraqitje përgjegjësve të mi. Tek diapozitivi i fundit thashë, “Linux është i paevitueshëm.” Thashë, “Askush nuk do të jetë në gjendje ta ndalë. Ka për të qenë një gjë shumë, shumë e madhe.”

Që prej përfshirjes suaj, ka pasur ndonjë problem, ndonjë thep, që ju ka bërë të mendoni se punët mund të shkonin për mirë ose për keq.

Frye: Jo. Jo. Jo. Jo. Pyetët nëse pati ndonjë çast që të kem dyshuar te Linux-i. Se a pati ndonjë rast që IBM-së iu desh të merrte vendime të vështira? Sigurisht. Tregje komplekse. Por ka qenë rrugë që të mbetet në mendje. Më ’98, ’99, 2000, të gjithë ne i kemi përsëritur vetes që edhe Linux-i do të pësonte atë dukuri që formalizohet me Kurbën Gartner. Që do t’i binte vrulli. Periudha kur nuk punon si duhet, ose kur njerëzit çorientohen, por këto nuk i pamë. Nuk ndodhi kurrë, dhe kjo këtu e 13 vjetë më parë.

Moglen: Hmmm, ka pasur çaste kur nuk dukej kaq mirë. Kur filluam të punonim për GPL 3, i rregullova Stallman-it një intervistë me New York Times-in dhe, i mbledhur kruspull diku pas, dëgjoja nga një palë kufje, me gishta të kryqëzuar, siç ndodh ndonjëherë. Ata e pyetën se a pat menduar ndonjëherë se do të bëhej kaq i mirë sa ç’ishte. U përgjigj “jo”, nga çasti që dëgjoi për patentat mbi software-et, pati menduar se kaq e pat kjo punë, por Ebeni qe më optimist. Në fillimet e rrëmujës me SCO-në, isha i shqetësuar, jo ngaqë mendoja se kishin fakte apo sepse mendova se miqtë tanë në industri do të na linin në baltë, shqetësohesha për klientët tanë. Kam harxhuar shumë kohë duke u shpjeguar kryejuristëve nervozë në korporata se pse drejtuesit e tyre nuk talleshin kur thoshin se donin ta mbanin në përdorim Linux-in. Në 2003-shin dhe 2004-n kam harxhuar mjaft kohë duke e trajtuar çështjen nëpër takime pune, dhe në to e ndjeje tensionin. Pati vërtet një përpjekje të menduar, si edhe sot, për t’u futur frikën njerëzve nga software-i i lirë, ku përfshihet edhe kerneli i Linux-it, e cila do t’u bënte dëm bizneseve të vegjël. Mbijetesa pas këtij rasti të parë qe një mësim i mirë mbi fuqinë e zotimeve tona sociale, në kontrast me software-in tonë. Tani do të vihemi prapë në provë lidhur me marrëdhëniet tona sociale.

Maddog: Në zhvillimin e sistemit Linux ka pasur një çast kur njerëzit zunë të mendonin rreth kompanive të ardhshme që do të fitonin para nga Linux-i. Këta thoshin, “Nuk dua të shkruaj software falas e pastaj ta përdorin të tjerët për të fituar para.” U thashë “jo”, nëse nuk i lejoni njerëzit të nxjerrin para prej tij, ka për të bërë përpara me shpejtësinë e një akullnaje. Po i latë të fitojnë para dhe të kontribuojnë në të, do të shkojë përpara me shpejtësi. Sinqerisht, kështu ndodhi me Microsoft-in, që tha, “do të bëjmë një sistem operativ dhe do t’u lejojmë njerëzve të zgjedhin hardware-in e tyre.” Fituan tregun. Shihni Apple-in, që tha, “do të lejojmë vetëm hardware nga Apple,” kanë vetëm 9% të tregut.

Si asnjë platformë tjetër, Linux-i është shtrirë nga një formë e punës me kopmpjuter te një tjetër. Si mendoni se do të përkufizoheshin 20 vjetët e ardhshëm të Linux-it?

Frye: E lezetshmja është se ajo çka kuptuam herët qe që Linux-i është i aftë të mundësojë risi. Si i tillë, shtrihet dhe shfaqet në vende jo të zakonshme. TiVo? E jo de, çne? Po pse jo? Superkompjutera, mainframes, shfaqet atje ku nuk e prisni.

Maddog: Mendoj se është një ndërthurje e shumë gjërave që ndodhin në të njëjtën kohë. Kur fillova me kompjuterat, një tranzistor i vetëm kushtonte $1.50. E faktit që sot hardware vërtet i fuqishëm kushton në mënyrë të pabesueshme pak, që mund të bëni gjëra të mrekullueshme me kompjutera të harruar diku në depo, por prapë, nëse nuk keni në dorë kodin burim, ju mbetet t’ia nisni nga fillimi. Dhe kjo është për të ardhur keq. Interneti na jep mjetet për të cilat kemi nevojë për bashkëpunim. Diku në një CampusParty, para ca javësh, takova një çilimi që kish filluar të merrej me shpërndarjen e tij Linux që në moshën dymbëdhjetëvjeçare. Ai dhe i ati tani ofrojnë asistencë për të në shumë vende. Kam një listë njerëzish që kanë bërë gjëra të mahnitshme në moshë shumë të re, ngaqë nuk i ndali njeri duke u thënë se nuk mund t’i bënin dot. Askush nuk u tha gjë, veç “tregonani kodin.” Nuk jam kaq egoist sa të mendoj se Ainshtajni i ardhshëm do të shfaqet nga Shtetet e Bashkuara. Mund të vijë nga kudo qoftë. Me software-in e lirë kemi një gjysmë shansi t’i gjejmë, t’i shohim dhe t’i ushqejmë.

Moglen: Linux-i është njëzet vjeç. Web-i është më pak se 7000 ditësh. Çfarë do të shohim në fazën e ardhshme të asaj që zumë ta quajmë “interneti i gjërave,” pajisje të ndërlidhura me njëra-tjetrën, Linux-i po bëhet për këtë Internet të gjërave çeliku dhe qymyri i revolucionit industrial të shekullit të XXI. Ajo që do të shkaktojë në jetën tonë mund të përfytyrohet vetëm duke e shtruar pyetjen se çfarë do të jetë në gjendje të bëjë web-i kur të jetë 20 vjeç. As që mund ta përfytyrojmë shkallën e asaj që kjo teknologji madhështore do të jetë në gjendje të përmbushë. Tashmë e dimë që për ta ngritur sërish sipas rrugës me të cilën ngrihen tradicionalisht gjërat do të kushtonte miliarda dollarë–diku te 10-20 miliardë dollarë. Në tregun e patentave rreth çështjes së vazhdimit të ekzistencës ose jo të Linux-it janë shpenzuar diçka mes 10 dhe 20 miliardë dollarëve. Palë që kanë paranë, e cila do t’i nevojitej krijimit të Linux-it në rrugë tradicionale, po krijojnë armë për ta shkatërruar atë. Ne e kemi përgatitur veten që prej dy dhjetëvjeçarësh për këtë problem. Riçardi, brenda vetes, pranoi se na priste fundi. Unë qeshë optimist. Tani mund të shohim se kush kish të drejtë. Askush nuk ka për të na marrë atë që krijuam. Na përket krejt neve së bashku. Por përpjekjet për të na nxjerrë jashtë loje në ekonomi do të jenë shumë të ashpra, dhe do të na duhet të luftojmë tok. Na duhet të mbrojmë arritjet tona, njësoj sikur të mos kish asnjë përfaqësues të racës njerëzore që do të donte ta shihte të shkatërruar atë. Brenda tetë, ose nëntë, ose dhjetë vjetësh nga sot, kur lufta e patentave të jetë shuar dhe ne të mund të shohim se cilët janë të mbijetuarit, kemi për ta pasur pisk. Do të na duhet të paguajmë taksa, dhe do të na duhet t’i shpenzojmë ato me urtësi. Do të na duhet të shpërdorojmë sa më pak, ngaqë armatimi në anën tjetër të frontit do të rritet shumë. Më besoni, do të duhet më shumë se një avokat para se tërë kjo të ketë marrë fund. Nuk bëhet fjalë për risi, për teknologji apo për ndryshime të hijshme. Çështja është të sigurohet që ata që janë në fuqi sot të mos na pengojnë në kryerjen e gjërave të mëdha që mund të bëjmë tok. Bëhet fjalë për një histori të dhimbshme me, shpresoj, një fund të lumtur.

Përkthim i një artikulli të botuar në Opensource.com, shkruar nga Ruth Suehle .

Etiketa: Dan Frye, Eben Moglen, GPL, Jim Zemlin, Jon, Linus Torvalds, Linux, linuxcon, patenta software, software freedom law center

Etiketa: burim i hapët, ekosistem, eksperiment, Firefox, flluska, global, ide, jofitimprurës, kod, kompjuter, konkurrencë, mision, Mozilla, projekt, risi, shfletues, Web

Në vijim të disa videove të tjera lidhur me Mozilla-n, ja një tjetër që përpiqet t’i japë përgjigje pyetjes së thjeshtë të shumëkujt:
Çfarë është Mozilla? Disa prej figurave kyçe të projekti, apo lëvizjes, përpiqen ta shpjegojnë në këtë video:

Etiketa: burim i hapët, ekosistem, eksperiment, Firefox, flluska, Internet, kod i hapët, kompjuter, konkurrencë, mision, Mozilla, organizëm jo-fitimprurës, projekt mbarëbotëror, risi, shfletues, Web