Mbi Mospëlqimin Më të Kompjuterave
nga Paul Boddie 21 Nëntor 2016
Adam Williamson tani së fundi shkroi se nuk i pëlqejnë më vërtet kompjuterat. Kjo nxiti mjaft përgjigje nga njerëz që e keqkuptuan dhe vendosën të japin falas këshilla karriere, përfshi doza të materialit të zakonshëm mbi “ndjekjen e pasionit që dikush ka” ose “ndryshimin e drejtimit të vetes” (i cili zakonisht përfshin shndërrimin në njëfarë lloji “endacaku global”), gjë që më bën të mendohem se në ç’mënyrë e nxjerrin bukën e gojës disa prej këtyre njerëzve. Thua të kenë gra të kamura apo prindër të kamur, ndonjë “trashëgimi”, apo thjesht shtien në dorë kontrata të kripura për ente të rastit, natyra apo identiteti i të cilave mbetet me dashje i errët, për të shmangur të menduarit se nga vjen faktikisht paraja prej kësi punësh? Kjo e fundit do të ishte veçanërisht rruga e ”endacakut global”, siç më duket mua.
Sidoqoftë, Adami duket se e pëlqen punën që ka: thjesht nuk interesohet më për të ndjekur fushën e teknologjisë jashtë orarit të punës. Deri diku, mendoj se të tërë ne e pëlqejmë njëfarësoj si ide. Për ata prej nesh që kanë ide pesimiste të ngjashme mbi punën me kompjuter, ia vlen të radhiten një sërë arsyesh pse mund të mos jemi më dhe aq entuziastë rreth teknologjisë, veçanërisht për ata prej nesh që kanë për zemër edhe përmasat etike, jo thjesht faktin nëse “ia vlen apo jo” teknologjia në vetvete, apo nëse ofron apo jo një sfidë intelektuale të mjaftueshme. Meqë ra fjala, kjo është lista ime: nuk e njoh fare AdaminOrigjinali, I don’t know Adam from, well, Adam! është një lojë fjalësh me emrin Adam të Adamit të shkrimit dhe shprehjes anglishte I don’t know him from Adam.!
Mungesë Përparimi Faktik
Njeriu fillon e plaket dhe vë re se të njëjtat probleme teknologjike vazhdojnë të shfaqen sërish e sërish, duke mos u zgjidhur kurrë, teksa sheh njerëz pa ndjenjë historie të shkaktojnë ndryshime për hir të ndryshimit, jo për hir të përparimit. Pas një farë kohe, ose kur dikush mbërrin në një farë moshe, pret që teknologjia thjesht të funksionojë dhe se njerëzit do ta kenë gjetur se si t’i bëjnë gjërat të komunikojnë me njëra-tjetrën, apo ç’të jetë tjetër, duke krijuar mbi bazën e të kaluarës. Por ja që zakonisht, duket se ajo që ndodh është se një djalosh gjeni, apo jo dhe aq, dëshiron t’ia fillojë nga zeroja zgjidhjes së problemeve të tilla, duke hartuar mjaft veçori të ndritshme, por jo qëndrueshmërinë e rëndomtë që do të donte gjithkush në fakt.
Njerëzve mandej u thuhet se teknologji të tilla të “avancuara” janë detyrimisht të komplikuara. Nëse dikur mund të kapnit telefonin, t’i binit një numri, të merrnit njëfarë përgjigjeje dhe të bënit një bisedë deri diku të hairit, tani duhet të garantoni që pajisja të jetë e lidhur si duhet, deri më një, që krejt formësimet të jenë të sakta, që furnizuesi i Internetit s’është duke jua bërë me hile apo duke provuar të bllokojë trafikun tuaj në rrjet. Dhe mandej t’i bini numrit dhe të mos kapni dot linjën, ose thirrja juaj të ndërpritet në mënyrë misterioze, ose cilësia e zërit të ngjajë si intervistë e një trume macesh në zënkë e sipër, marrë nga fundi i kazanit të plehrave.
Zhvlerësim Kualifikimesh
Njeriu mund të jetë dëshmitar se si një profesion, që kërkon një sasi jo të vogël investimi arsimor — që, falë politikanëve të pazotë/të korruptuar, do të thotë gjithashtu një sasi jo e vogël investimi financiar — të zhvlerësohet deri në atë pikë sa praktikuesit e tij të shihen si mall i shkëmbyeshëm, që mund të detyrohet të punojë për sa më pak të jetë e mundur. Kaq për “ekonominë e dijes”, ku praktikuesit e saj rrezikojnë të përfundojnë të fitojnë më pak se sa njerëzit që bëjnë të ashtuquajturat punë “të rëndomta”, punë për të cilat s’të duhet të kalosh nëpër një periudhë të plotë arsimimi më të lartë apo të ndjekësh një proces të vazhdueshëm vetëpërmirësimi, për të mbetur “i vlefshëm”. (Jo se ka ndonjë gjë të keqe me punët e “rëndomta”: pa njerëzit që bëjnë punë që nuk janë në modë, gjithçka do të ndalej shumë shpejt, ndërkohë që ca pak nga gjërat që kam bërë unë mund të mos kishin ekzistuar fare, kaq pak ndryshim prunë.)
Tani na thuhet se programimi do të jetë vërtet fushë e “inteligjencës artificiale”, këtë radhë. Se në vend të qenieve njerëzore që shkruajnë kod, “high priests”ang. Kokat, krerët e një doktrine, lëvizjeje, rryme. thjesht do të drejtojnë kompjuterat të shkruajnë software-in që u duhet. Sigurisht, gjëra të tilla janë të bukura për revistën Wired dhe në fakt zbavitëse për këdo me çfarëdo përvoje faktike në projekte software-i. Për fat të keq, politikanët (dhe të tjerë “thought leaders”ang. Individ ose një njësi e mirëpranuar si autoritet në një fushë të specializuar, ekspertiza e të cilit shpesh është e vyer dhe e shpërblyer.) i lexojnë gjëra të tilla sot dhe të nesërmen i bien me sëpatë buxhetit. Dhe, për një dhjetëvjeçar, do të vuajmë të njëjtin “debat” mbi mungesën e “talenteve në inxhinieri”, me të njëjtat “ide” nga tufa e zakonshme e lobuesve të patentave dhe interesave.
Ekonomi Fantazish Neoliberale
Njeriu mund të ketë hasur kulturën e “praktikave” ku njerëz sa të mund përpiqen t’i bëjnë programuesit dhe të tjerë në industri të punojnë për hiçgjë, duke i bërë të ndihen se kjo duhet bërë që të mund të provohet se vlejnë për vendin hipotetik të punës ose për të demonstruar se janë vërtet të përkushtuar ndaj ca synimesh të vendosur nga korporata. Njeriu lexon ose dëgjon për njerëz që e përkrahin përfshirjen në “burimin e hapur” jo për të përqafuar katër liritë (të përdorimit, ndarjes me të tjerët, modifikimit dhe shpërndarjes së software-it), por për të bindur të tjerët që të “hyjnë në radarin” e një punëdhënësi, kodi i të cilit është licencuar si Software i Lirë (ose si diçka që pretendon të jetë e tillë), në pjesën më të madhe për t’i bërë njerëzit të punojnë falas për ta.
Tani, mua më pëlqen ideja që punëdhënësit t’i njohin të punësuarit potencialë teksa këta ndërveprojnë me një projekt Software-i të Lirë, por do të duhej të ndodhte vërtet vetëm kur i punësuari potencial është duke u marrë tashmë me diçka që këta duan të bëjnë, ngaqë u intereson atyre dhe është në interes të tyre. Dhe askush nuk duhet shtënë të kryejë punë falas nën premtimin e nënkuptuar mjegulltazi se mund të punësohet, po bëri kështu.
Vullnetarë Njëpërdorimsh
Njeriu mund të ketë parë shfrytëzimin e përpjekjeve vullnetare, ku njerëzit shtyhen drejt krijimit të ndjesive se duhet “të dalin vullnetarë” për të mirën e diçkaje në të cilën besojnë, shpesh duke u kërkuar vullnetarëve të sakrifikojnë kohë dhe para të tyre për të bërë punë të tilla falas, dhe për t’i i parë shpesh këta vullnetarë të nxiten për të dhuruar para drejtpërsëdrejti për kauzën, sikur krejt përpjekjet e tyre të tjera të mos qenkërkëshin në vetvete kontribute me peshë. Teksa rreken të përmirësojnë gjërat në atë pak kohë dhe me ato pak burime që u mbeten nga e përditshmja, vullnetarët shpesh punojnë në kah të kundërt me organizma me xhepa të thellë, punonjësit e të cilëve kanë luksin t’u kundërvihen përpjekjeve të tilla vullnetare nga pozita e punësimit të plotë dhe me një rrogë të ëmbël. Këta njerëz kthehen në shtëpi darkave dhe fundjavave dhe e lënë gjithçka pas shpatullave, po të duan.
Aspak për t’u habitur që vullnetarët mbarojnë, si qirinjtë, ose vendosin që thjesht s’kanë kohë ose s’janë më të motivuar në mënyrë të mjaftueshme. E hidhura këtu është se ca organizma e shpërfillin këtë dukuri, ngaqë ka plot vullnetarë të rinj që duan të “aktivizohen” dhe “të jenë të dukshëm”, ndoshta si një mënyrë për marketing të vetes. Dhe nga ana tjetër, disa bashkësi janë të kënaqura që tëhuajnë përdoruesit ekzistues, nëse mund të tërheqin fluksin mitik “10x” të përdoruesve të rinj që do të zënë vendin e tyre, ndaj, supozoj, kjo s’duhet të na vijë dhe aq e papritur.
Hidhua Fajin të Pafuqishmëve
Njeriu mund t’i jetë ekspozuar kulturës sipas të cilës nëse shqetësoheni për padrejtësitë ose gjërat e gabuara, atëherë e mbani vetë përgjegjësinë për situata të këqija ose të pafata, edhe kur s’keni fare të bëni me krijimin e tyre. Kjo kulturë e përshkon tejpërtej shoqërinë dhe u lejon të fuqishmëve të bëjnë si duan, për t’i bërë mandej krejt të tjerët të ndihen keq për pasojat, dhe për t’i detyruar praktikisht njerëzit thjesht të pranojnë rezultatet, nëse pas një dite të lodhshme s’kanë më fuqi për të përmbushur krejt angaritë e nevojshme për kërkim llogarie të zotëve të punës.
Pra, ata prej nesh me ndonjë fije ndërgjegje, mund të jenë tashmë duke përkrahur njerëz që provojnë të bëjnë gjënë e duhur, fjala vjen të ndihmojnë të tjerët, të kërkojnë llogari, të mbrojnë më të dobëtin, e me radhë. Por në të njëjtën kohë, nuk na mungojnë njerëz – veçanërisht në media dhe në politikë – që na tregojnë se sa keq janë gjërat, me pamjen e dikujt që shpreson se mos e marrim ne përgjegjësinë për diçka të bërë gjoja në emrin tonë, që ka patur pasoja të rënda. (Pushtimi dhe bombardimi i tokave të huaja është një shembull që përsëritet deri në depresion.) Mjerisht, ndjenja e pafuqishmërisë që kanë shumë vetë, teksa i fuqishmi sillet anës duke bërë ç’të ketë qejf, shfrytëzohet nga taktikat e zakonshme cinike “përça dhe sundo” të të tjerë personave të fuqishëm, që nuk lënë t’u shpëtojë mundësia e keqpërdorimit të pushtetit dhe mjerimit që kjo shkakton. Dhe kështu, egoizmi dhe tribalizmi përhapen më shumë, duke shmotivuar cilindo që dëshiron që bota të bëhet një vend më i mirë.
Prapësim i Lirive
Dikush mund t’i ketë rënë në të se teknologjia s’është më thjesht punë krijimi mundësish apo bërjesh më të lehta të gjërave, por gjithnjë e më shumë është punë kontrolli dhe mbikëqyrje e njerëzve dhe bërjes së gjërave të ndërlikuara dhe të vështira. Se qëndrueshmëria dhe vazhdimësia sakrifikohen që kompanitë të mund të kultivojnë mundësi përfitimi të madh dhe ripërsëritës përmes shndërrimit të njerëzve në të varur prej produktesh të vjetruar që duhen zëvendësuar rregullisht. Dhe seë teknologjia i mahis sëmundjet shoqërore, në vend se të ndihmojë në çrrënjosjen e tyre.
Kemi Web-in modern, një sajt i rëndomtë i të cilit duhet të “lidhet” me një numër aktorësh të njëjtë – sajte gjurmimi, rrjete shpërndarjeje lënde (që më shumë furnizojnë reklama), burime shkronjash, burime figurash, burime skriptesh – që të tërë bashkë kontribuojnë për ta bërë raportin “miell – krunde” sa vjen e më të ulët. Ku gjithçka duhet të mbajë një kanal komunikimi me shërbyes kuturu për t’i përditësuar këta me të dhëna se ç’po bën përdoruesi, ku e kalon shumicën e kohës, çfarë pa dhe çfarë klikoi. Dhe tërë kjo lyp qindra megabajte kod programi dhe të dhënash, harxhon kohë procesimi, shpërdoron energji, i bën kompjuterat të ngadaltë dhe pandalshëm të vjetruar, duke i detyruar njerëzit të hedhin gjëra, për të blerë më tepër gjëra, për t’i hedhur edhe këto së shpejti.
Kemi përvojën me ekosistemin e “aplikacioneve”, me kufizime mbi përdorimin, konkurrencën dhe ndërveprueshmërinë, me lëndë të gatitur arbitrarisht: oborre me gardh që Apple dhe Microsoft nuk arritën t’i impononin mbi gjithkënd në agim të “Internetit të konsumatorëve”, por që e bëjnë tani, nën sebepin e leverdisë dhe sigurisë. Kemi perandori rrjetesh sociale që shërbejnë lajme të rreme për sallën e vogël të jehonës së çdo personi, duke shumuar flluska urrejtjeje dhe duke i tërhequr njerëzisë vëmendjen nga ç’po ndodh vërtet në botë dhe ç’do të duhej të kishte vërtet rëndësi. Kemi shërbime “cloud” që shpesh ofrojnë për përdoruesin mundësi mediokre punimi, por që e ofrojnë nga “çfarëdo pajisjeje” ama, me përdoruesit që i pranojnë që të dyja bashkë, leverdinë e të qenit në gjendje të përdorin mesazhet apo lëndë të tyren që nga telefoni, dhe survejimin e sendërtuar në shërbime të tilla për qëllime komerciale dhe për shfrytëzim nga qeveria.
Kemi vjetrimin e planifikuar, të konceptuar qëllimisht, në software dhe hardware, me përdoruesit që detyrohen të blejnë produkte të reja që të mund të vazhdojnë të bëjnë gjërat që duan të bëjnë me këto produkte, dhe për ta bërë këtë në mënyrë relativisht të sigurt. Dhe kemi bateri hileqare të salduara në pajisje, me detyrimin, që me sa duket bie mbi vetë përdoruesit, për t’u kujdesur për sigurinë e tyre dhe – kur produkti mbaron – edhe për ndikimin e atij produkti mbi mjedisin. Duke e rënduar përdoruesin e pashpresë të teknologjisë me kaq shumë klauzola, sa që jeta e tij bëhet e sunduar prej tyre, ato objekte bëhen një lloj tiranie.
Të gjesh Kuptim
Mjaft vetë e kanë të nevojshme të gjejnë kuptim për punën e tyre dhe ta ndjejnë që puna e tyre është në një vijë me përparësitë personale. Disa njerëz mund të jenë në gjendje të bëjnë punë që s’i tërheqin, apo që s’kanë ndonjë interes, dhe interesat dhe synimet e tyre mandej t’i ndjekin në kohën e lirë, por kjo mund të jetë shkurajuese dhe shmotivuese, parë në perspektivë. Kur puna e njerëzve s’është e ndarë nga besimet dhe interesat e tyre, por përkundrazi i dobëson aktivisht ato, përfundimi është kundërproduktiv dhe madje me pasoja për këto besime dhe interesa, dhe për ata që kanë të njëjta.
Për shembull, punësimi për zhvillim software-i pronësor ose shërbimesh pronësore, edhe pse me potencial nxitës nga pikëpamja intelektuale, ka gjasa të sabotojë çfarëdo shkalle realiste përkushtimi të kohës së lirë të dikujt ndaj Software-it të Lirë që realizon po të njëjtat gjëra. Disa njerëz mund t’i japin përparësi një vendi pune stimulues, në vend se gjërave në të cilat besojnë, me përshtypjen se nga puna e tyre të tjerët prapë përfitojnë, në një mënyrë a një tjetër. Të tjerëve mund t’u duket se po i tradhtojnë përdoruesit e Software-it të Lirë, kur i bëjnë njerëzit të varur nga software-i pronësor dhe duke shkaktuar probleme ndërveprueshmërie, kur këta përdorues software-i pronësor zënë dhe e marrin të mirëqenë se gjithçka do të duhej të rrotullohej rreth tyre, mjeteve të tyre, të dhënave të tyre, dhe asaj çka presin.
Edhe pse Adami nuk po e trajtonte këtë ndryshim perspektivash nga pikëpamja e punës apo karrierës së tij, te disa njerëz mund të ketë ndikim në këtë pikëpamje. Unë vetë, ndonjëherë e vras mendjen për ndërveprimin mes përparësive të mia personale dhe karrierës sime. Në fakt, rruga se si Adami mundet me sa duket t’i mbajë brenda caqeve të punës së përditshme përpjekjet e veta teknologjike, duke ia lënë pjesën tjetër të kohës gjërave të tjera, ka qenë një lloj vizioni që kam patur dikur lidhur me studimin dhe ushtrimin e informatikës. Mendoj se ai është me fat që interesat e punëdhënësit të tij dhe të atij vetë janë aq afër sa për ta lejuar ta shohë vendin e punës si një vend për t’i shpënë më tej këto interesa, në mënyrë të mjaftueshme, për të mos iu dashur ta kompensojë diferencën në shtëpi.
Jetojmë në një epokë bollëku fuqie kompjuterike, por ende kaq shumë prej saj përdoret në mënyrë të paefektshme dhe të papërshtatshme. Do të doja të kisha një zgjidhje të saktë të ekuacionit të ndërlikuar që përfshin teknologjinë dhe efektet e saj në cilësinë e jetës sonë, në mos për aplikimin e teknologjisë në shoqëri në përgjithësi, të paktën për individët, dhe po aq për veten time. Ndoshta lypset një artikull i ardhshëm ku të shqyrtohet se ç’duhet të presim nga teknologjia, teksa aplikimi i saj shtrihet gjithnjë e më shumë, në mënyrë që teknologjia që përdorim dhe që ka ndikim mbi ne të mbrojë të drejtat tona, shpresat tona si qenie njerëzore, në vend se t’i dobësojë dhe margjinalizojë ato.
S’është e zorshme të shihet se si mund të përfundojnë të indinjuar prej tyre dhe të mos u pëlqejnë më kompjuterat, ashtu si janë bërë. Madje edhe ata që dikur qenë entuziastë për ta.
Copyright (C) 2016 Paul Boddie <paul@boddie.org.uk>
Artikullin në origjinal mund ta lexoni këtu këtu. Falënderoj autorin për lejen dashamirëse për përkthim.
