Programe Shqip : blogu

nga Richard Stallman

Një version thelbësisht i redaktuar i këtij artikulli u botua në Wired.

U mbushën 30 vjet që prej fillimit të Lëvizjes për Software të Lirë, veprimtaria e të cilës synon që software-i të respektojë lirinë e përdoruesve dhe të bashkësisë. Të tillë software e quajmë “të lirë” dhe “libre” (e përdorim këtë fjalë që të theksojmë aspektin se e kemi fjalën për lirinë, jo çmimin). Disa programe pronësore, të tilla si Photoshop, janë shumë të shtrenjta; të tjera, fjala vjen Flash Player, janë falas—sipas njërës mënyrë, apo tjetrës, ato ua nënshtrojnë përdoruesit pushtetit të të zotit të programit.

Shumë gjëra kanë ndryshuar që prej atyre fillimeve: shumica e njerëzve, në vendet e përparuara, tani kanë në zotërim kompjuter (ndonjëherë të quajtur “telefona”) dhe lidhen në Internet përmes tyre. Software-i jo i lirë ende i bën përdoruesit t’ia dorëzojnë dikujt tjetër kontrollin mbi punimin e kompjuterëve, por tani ka edhe një tjetër mënyrë për ta humbur atë: Service as a Software Substitute (Shërbimi si Zëvendësues Software-i) , ose SaaSS, që do të thotë t’ia lësh shërbyesit të dikujt tjetër të kryejë veprimet tuaja kompjuterike.

Si software-i jo i lirë, ashtu edhe SaaSS-i mund të spiunojnë përdoruesin, t’i hedhin vargonj atij, dhe madje edhe ta sulmojnë atë. Abuzimet janë të zakonshme në shërbime dhe produkte software-i pronësor, ngaqë kontrollin nuk e kanë përdoruesit. Ky është dallimi themelor: software-i jo i lirë dhe SaaSS-i kontrollohen nga një njësi tjetër (zakonisht një korporatë ose një shtet), dhe përdoruesit nuk kanë zë në kontroll. Software-i i lirë, përkundrazi, vendos përdoruesit në kontroll.

Pse ka rëndësi ky kontroll? Ngaqë liri do të thotë të keni kontroll mbi jetën tuaj. Nëse përdorni një program që të kryeni veprimtari në jetën tuaj, liria juaj varet nga sa kontroll keni mbi programin. E meritoni të keni kontrollin mbi programet që përdorni, aq më tepër kur ato i përdorni për diçka të rëndësishme në jetën tuaj.

Kontrolli i përdoruesve mbi programin lyp katër liri thelbësore.

(0) Lirinë për ta xhiruar programin si të doni, për çfarëdo qëllimi.

(1) Lirinë për të studiuar “kodin burim” të programit, dhe për ta ndryshuar atë, kështu që programi i kryen përllogaritjet ashtu si doni ju. Programet shkruhen nga programuesit në një gjuhë programimi—diçka si Anglishtja e ndërthurur me algjebrën—dhe ajo formë e programit përbën “kodin burim”. Cilido që di të programojë, dhe ka një program në formën e kodit burim, mund të lexojë kodin burim, të kuptojë funksionimin e tij, dhe ta ndryshojë madje. Kur krejt ajo që ju jepet është forma e ekzekutueshme e programit, një varg numrash që është efikas për ta ekzekutuar kompjuteri, por tejet i vështirë për ta kuptuar një qenie njerëzore, të kuptuarit dhe ndryshimi i programit në atë formë janë aq të vështirë sa thuajse e pamundur.

(2) Lirinë për të krijuar dhe shpërndarë kopje ekzakte, kur të doni. (Nuk bëhet fjalë për një detyrim; e bëni kur doni dhe se doni. Nëse programi është i lirë, kjo nuk do të thotë që dikush e ka detyrim t’ju ofrojë një kopje, ose se keni detyrim t’i ofroni ju dikujt një kopje. Shpërndarja përdoruesve e një programi pa liri është keqtrajtim i tyre; megjithatë, të vendosësh të mos e shpërndash programin—duke e përdorur privatisht—nuk keqtrajton njeri.)

(3) Lirinë për të krijuar dhe shpërndarë kopje të versioneve tuaja të modifikuara, kur doni.

Dy liritë e para duan të thonë që çdo përdorues mund të ushtrojë kontroll individual mbi programin. Me dy liritë e tjera, cilido grup përdoruesish mund të ushtrojë së toku kontroll kolektiv mbi programin. Me krejt katër liritë, përdoruesit e kontrollojnë plotësisht programin. Nëse cilado prej tyre mungon ose nuk është e mjaftueshme, programi është pronësor (jo i lirë), dhe i padrejtë.

Për veprimtari praktike përdoren gjithashtu lloje të tjera veprash, përfshi receta gatimesh, vepra edukative, të tilla si libra shkollorë, vepra referencash, të tilla si fjalorët apo enciklopeditë, llojet e shkronjave për të shfaqur paragrafë teksti, diagrame qarqesh që mund të ndërtohen nga njerëzit, dhe stampa për të krijuar objekte të dobishme (jo thjesht zbukuruese) me një shtypës 3D. Ngaqë këto nuk janë software, lëvizja e software-it të lirë nuk i mbulon ato, në kuptimin e ngushtë të fjalës; por i njëjti arsyetim zbatohet dhe shpie në të njëjtin përfundim: këto vepra duhet të bartin katër liritë.

Një program i lirë ju lejon të luani me të, për ta bërë të bëjë atë që doni (ose të reshtë së bëri diçka që ju nuk e pëlqeni). Të luash me software-in mund të tingëllojë qesharake, nëse jeni mësuar me software-in pronësor si një kuti të vulosur, por në Botën e Lirë është gjë e zakonshme, dhe një rrugë e mirë për të mësuar programim. Madje edhe një nga mënyrat tradicionale amerikane të kalimit të kohës së lirë, futja e duarve në makina, tani e ka rrugën të zënë, ngaqë makinat përmbajnë software jo të lirë.

Padrejtësitë e Pronësorësisë

Nëse përdoruesi nuk e kontrollon programin, programi kontrollon përdoruesit. Me software-in pronësor, gjithmonë ka një njësi, “pronari” i një programi, që kontrollon programin—dhe përmes kësaj, ushtron pushtet mbi përdoruesit e tij. Një program jo i lirë është një kular, një instrument pushteti të padrejtë.

Në raste skandaloze (edhe pse kjo skandalozja është bërë shumë e zakonshme) programet pronësore janë konceptuar të spiunojnë përdoruesit, t’i kufizojnë ata, t’i censurojnë dhe të abuzojnë me ta. Për shembull, sistemi operativ i Apple iThings i bën të gjitha këto, dhe kështu bën edhe Windows-i në pajisje celulare me procesorë ARM. Windows-i, firmware-i i telefonave celularë, dhe Google Chrome për Windows përfshijnë një deriçkë universale që u lejon disa kompanive ta ndryshojnë programin së largëti pa marrë leje. Amazon Kindle ka një deriçkë që mund të përdoret për të fshirë libra.

Me synimin për t’i dhënë fund padrejtësisë së software-it të lirë, lëvizja e software-it të lirë ndërton programe që përdoruesit të çlirojnë veten. E filluam më 1984 me hartimin e sistemit të lirë operativ GNU. Sot, miliona kompjuterë xhirojnë GNU, kryesisht në formën e ndërthurjes GNU/Linux.

T’u shpërndash përdoruesve një program pa liritë, i keqtrajton ata; megjithatë, të zgjedhësh të mos e shpërndash programin, nuk keqtrajton njeri. Nëse shkruani një program dhe e përdorni privatisht, kjo nuk i bën keq njeriu. (Humbisni një rast të bëni mirë, por kjo nuk është e njëjtë me të bërit dëm.) Ndaj, kur themi që krejt software-i duhet të jetë i lirë, nënkuptojmë që çdo kopje duhet të shoqërohet me katër liritë, por nuk nënkuptojmë që dikush e ka për detyrë t’ju ofrojë një kopje.

Software-i Jo i Lirë dhe SaaSS

Software-i jo i lirë qe mënyra e parë që kompanitë të vinin nën kontroll punimin në kompjuter të njerëzve. Sot, ka një mënyrë tjetër, të quajtur Shërbimi si Zëvendësues Software-i, ose SaaSS. Kjo do të thotë t’ia lësh shërbyesit të dikujt të kryejë punët tuaja në kompjuter.

SaaSS nuk do të thotë që programet në shërbyes janë jo të lirë (megjithëqë shpesh janë). Puna është që përdorimi i SaaSS-it shkakton të njëjtat padrejtësi si përdorimi i një programi jo të lirë: janë dy shtigje te i njëjti dreq vendi. Merrni shembullin e një shërbimi SaaSS përkthimesh: Përdoruesi dërgon tekst tek shërbyesi, dhe shërbyesi e përkthen (nga Anglishtja në Spanjisht, të themi) dhe ia dërgon përkthimin mbrapsht përdoruesit. Që prej kësaj, akti i përkthimit është nën kontrollin e operatorit të shërbyesit, në vend se nën atë të përdoruesit.

Nëse përdorni SaaSS, operatori i shërbyesit kontrollon punimin tuaj në kompjuter. Kjo kërkon që t’ia besoni krejt të dhënat tuaja përkatëse operatorit të shërbyesit, të cilin do ta detyrojnë t’ia tregojë ato shtetit po ashtu—kujt i shërben pra ky shërbyes, në fund të fundit?

Padrejtësi të Dorës së Parë dhe të Dytë

Kur përdorni programe pronësore ose SaaSS, së pari i bëni dëm vetes, ngaqë kjo i jep një njësie pushtet të padrejtë mbi ju. Për të mirën tuaj, do të duhej t’i hiqeshit kësaj. U bën gjithashtu dëm të tjerëve, nëse premtoni që të mos ndani gjë me të tjerët. Të mbash një premtim të tillë është gjë e ligë, dhe më pak e ligë ta shkelësh; që të jeni vërtet të drejtë, nuk do të duhej ta bënit fare premtimin.

Ka raste kur përdorimi i software-it jo të lirë ushtron presion mbi të tjerët të bëjnë edhe ata ashtu. Skype-i është një shembull i qartë: kur një person përdor software-in jo të lirë klient të Skype-it, i kërkon një personi tjetër të përdorë po ashtu atë software—e kështu që të dy dorëzojnë lirinë e tyre. (Google Hangouts ka të njëjtin problem.) Është e dëmshme madje edhe t’i këshillosh programe të tilla. Do të duhej që ne të refuzonim t’i përdornim qoftë edhe për pak, qoftë edhe në kompjuterin e dikujt tjetër.

Një tjetër gjë e dëmshme nga përdorimi i programeve jo të lira dhe SaaSS-it është se kështu shpërblehet ai që e bën, duke nxitur zhvillimin e mëtejshëm të atij programi ose “shërbimi”, duke sjellë kështu që nën thundrën e një kompanie të bien më tepër njerëz.

Të gjitha format e dëmit të tërthortë zmadhohen edhe më, kur përdoruesi është një ent publik ose një shkollë.

Software-i i Lirë dhe Shteti

Agjencitë publike ekzistojnë për njerëzit, jo për vetveten. Kur punojnë në kompjuter, e bëjnë këtë për njerëzit. E kanë detyrë të ruajnë kontrollin e plotë mbi punimin në kompjuter, për të bërë kështu të mundur që ai të kryhet si duhet për njerëzit. (Kjo përbën sovranitetin kompjuterik të shtetit.) Ata nuk duhet të lejojnë kurrë që kontrolli mbi anën kompjuterike të shtetit të bjerë në duar private.

Ruajtjen e kontrollit mbi punimin në kompjuter të njerëzve, agjencitë publike nuk duhet ta bëjnë me software pronësor (software në kontrollin e një enti tjetër veç shtetit). Dhe nuk duhet t’ia besojnë një shërbimi të programuar dhe xhiruar nga një ent tjetër veç shtetit, ngaqë kjo do të ishte SaaSS.

Software-i pronësor nuk ka asnjë lloj sigurie në një rast kyç — kur përdoret kundër zhvilluesit të tij. Dhe zhvilluesi mund të ndihmojë të tjerët të sulmojnë. Microsoft-i i tregon të meta të Windows-it NSA-së (agjencia qeveritare e spiunazhit dixhital të ShBA-ve) përpara se t’i ndreqë ato. Nuk e dimë nëse kështu bën edhe Apple-i, por edhe ky gjendet nën të njëjtën trysni qeveritare si Microsoft-i. Nëse qeveria e cilitdo vendi tjetër përdor software të tillë, vë në rrezik sigurinë kombëtare. Doni që NSA-ja të fusë hundët në kompjuterët e qeverisë juaj? Shihni rregullat e këshilluara prej nesh për qeveritë për promovomin e software-it të lirë.

Software-i i Lirë dhe Arsimi

Shkollat (dhe këtu përfshihen veprimtaritë edukative) ndikojnë të ardhmen e shoqërisë përmes asaj çka u mësojnë nxënësve. Ato do të duhej të jepnin përjashtimisht mësim software të lirë, duke e ushtruar për të mirën ndikimin e tyre. Të japësh mësim një program pronësor do të thotë të mbjellësh varësi, çka shkon kundër misionit të arsimit. Duke i stërvitur nxënësit në përdorimin e software-it të lirë, shkollat do ta drejtojnë të ardhmen e shoqërisë drejt lirisë, dhe do të ndihmojë programuesit e talentuar të bëhen të zotë.

Ato do t’u mësonin nxënësve zakonin e bashkëpunimit, ndihmës për njëri-tjetrin. Çdo klasë do të duhej të kishte këtë rregull: “Nxënës, kjo klasë është një vend ku ne ndajmë me njëri-tjetrin dijen tonë. Nëse sillni në klasë software, nuk mund ta mbani për veten. Në vend të kësaj, duhet të ndani kopje të tij me gjithë klasën—përfshi kodin e tij burim, në rast se dikush dëshiron të mësojë prej tij. Për këtë arsye, sjellja në klasë e software-it pronësor nuk lejohet, hiq rastet kur kjo bëhet për retroinxhinierim të tij.”

Zhvilluesit pronësorë do të na vinin t’i ndëshkonim nxënësit që janë aq zemërmirë sa të ndajnë software me të tjerët, dhe t’i pengonim ata që janë aq kureshtarë sa të duan ta ndryshojnë atë. Kjo do të thotë arsimim i shtrembër. Shihni http://www.gnu.org/education/ për më tepër diskutime rreth përdorimit të software-it të lirë në shkolla.

Software i Lirë: Më Shumë Se “Avantazhe”

Më kërkojnë shpesh të përshkruaj “avantazhet” e software-it të lirë. Por fjala “avantazhe” është shumë e dobët kur vjen puna te liria. Jeta pa liri është shtypje, dhe kjo vlen edhe për punimin në kompjuter, si për çdo veprimtari tjetër në jetën tonë. Ne duhet të refuzojmë dhënien e kontrollit mbi punimin në kompjuter pronarëve të programeve ose të shërbimeve kompjuterike. Kjo është gjëja e drejtë që duhet bërë, për arsye egoiste; por jo vetëm për arsye egoiste.

Liria përfshin lirinë për të bashkëpunuar me të tjerët. T’ua mohosh njerëzve atë liri do të thotë t’i mbash ata të përçarë, çka është fillimi i një skeme për t’i shtypur ata. Në bashkësinë e software-it të lirë, jemi shumë të ndërgjegjshëm mbi rëndësinë e lirisë për të bashkëpunuar me të tjerët, ngaqë puna jonë përfaqëson bashkëpunim të organizuar. Nëse shoku juaj ju viziton dhe sheh që përdorni një program, mund t’ju kërkojë një kopje. Një program që jua ndalon rishpërndarjen e tij, ose që thotë se “nuk është menduar ta bëni”, është anti-shoqëror.

Në lëmin kompjuterik, bashkëveprimi përfshin rishpërndarjen e kopjeve ekzakte të një programi për përdoruesit e tjerë. Përfshin gjithashtu shpërndarjen për ta të versioneve tuaja të ndryshuara. Software-i i lirë i nxit forma të tilla bashkëpunimi, ndërsa software-i pronësor i ndalon ato. E ndalon rishpërndarjen e kopjeve, dhe duke u mohuar përdoruesve kodin burim, i pengon ata të bëjnë ndryshime. SaaSS-i ka të njëjtat efekte: nëse punimi juaj në kompjuter zhvillohet nëpër web, te shërbyesi i dikujt tjetër, nga kopja e dikujt tjetër e një programi, nuk e shihni apo prekni dot software-in që kryen përllogaritjet për ju, ndaj nuk mund ta rishpërndani ose ndryshoni dot.

Përfundim

Ne e meritojmë të kemi kontroll mbi punimin tonë në kompjuter; si mund ta fitojmë këtë kontroll? Duke mos pranuar software jo të lirë në kompjuterët që zotërojmë ose përdorim rregullisht, dhe duke mos pranuar SaaSS-e. Duke zhvilluar software të lirë (ata prej nesh që janë programues). Duke mos pranuar të zhvillojmë ose promovojmë software jo të lirë ose SaaSS-e. Duke i përhapur këto ide te të tjerët.

Ne dhe mijëra përdorues e kemi bërë këtë që prej 1984-s, prej kësaj kemi tani sistemin operativ të lirë GNU/Linux që kushdo—programues ose jo—mund ta përdorë. Bashkojuni kauzës sonë, si programues ose si veprimtar. Le t’i çlirojmë të tërë përdoruesit e kompjuterit.

Të drejta kopjimi © 2013 Richard Stallman

Marrë nga Projekti GNU

Etiketa: abuzim, agjenci publike, Amazon Kindle, anti-shoqëror, Apple, arsimi, arsimim i shtrembër, Avantazhe, bashkëpunim, bashkëpunim i organizuar, bashkësi, bëni mirë, Bota e Lirë, by-nd, Creative Commons, creativecommons.org, deriçkë, e ekzekutueshme, e ligë, edukative, enciklopedi, ent publik, firmware, fjalor, Flash Player, Free Software Foundation, FSF, GNU, GNU/Linux, Google Chrome, Google Hangouts, instrument pushteti, Internet, kauzë, keqtrajtim, kodi burim, kompjuter, kontroll, kontroll individual, kontroll kolektiv, kopje, korporatë, libër shkollor, libre, licencë, liri, lloje shkronjash, Microsoft, misioni i arsimit, NSA, operator, përdorues, përkthim, Photoshop, procesor ARM, programe pronësore, programues, Projekti GNU, pronësor, Pronësorësi, pushtet, recetë gatimesh, retroinxhinierim, Richard Stallman, SaaSS, Service as a Software Substitute, ShBA, Shërbimi si Zëvendësues Software-i, shërbyes, shkollë, shtet, shtypës 3D, sistem operativ, Skype, software i lirë, software klient, sovraniteti kompjuterik i shtetit, spiunazh dixhital, spiunim, telefon celular, trysni qeveritare, vargonj, veprimtar, Windows, Wired, zemërmirë

Për përdoruesit e blogjeve të strehuar në WordPress.com Jetpack-u është një paketë e njohur shtojcash që shtojnë veçori mjaft të dobishme si për administrimin e blogut, ashtu edhe për përdoruesit. Versioni 2.0.4 i shtojcës është versioni më i ri. Ky version përmban edhe një version Shqip të plotë.

Pas instalimit të tij në blogun tuaj, gjëja e parë që do t’ju kërkohet për ta bërë të mundur shfrytëzimin e Jetpack-ut është lidhja e blogut tuaj me llogarinë tuaj në WordPress.com. Nëse nuk keni një të tillë, do t’ju ofrohet mundësia për krijimin e një llogarie WordPress.com.

Mekanizmat e ofruara nga Jetpack-u janë të shumta. Pasi të krijohet lidhja e blogut tuaj me llogarinë tuaj në WordPress.com, do t’ju paraqiten thjesht dhe bukur të gjitha, së bashku me lidhje për t’u njohur më thellë me secilën dhe për formësimin e secilës në përputhje me blogun tuaj dhe sipas funksioneve që dëshironi për secilën. Aktivizimi dhe aktivizimi i secilës bëhet në mënyrë individuale, po në atë skenë.

Më poshtë mund të shihni, sa për të ilustruar idenë, pjesën e Jetpack-ut që administron përdorimin e postimeve të blogut tuaj në rrjete shoqërore të njohur. Mund të zgjidhni rrjetin, ose rrjetet që dëshironi.

Jetpack është kryesisht i menduar për ata që blogjet e tyre i kanë në WordPress.com. Por mund të përdoret edhe nga blogje që nuk ruhen në të, por që janë ndërtuar me WordPress. Për rastet që përfshihen në këtë kategori të dytë, përpara se të vendoset po ose jo, është mirë të merret në konsideratë fakti që blogu juaj, pra lënda dhe funksione të tjerë të tij do të lidhen për këtë me shërbyesit e një pale të tretë, WordPress.com. Kjo, si gjithmonë në raste të tilla, kërkon peshimin me kujdes të hapit: a preket privatësia e blogut tuaj prej një hapi të tillë? Dëshironi që palë të treta të njohin dhe administrojnë pjesë të lëndës së blogut tuaj? A kryhet prej këtyre palëve të treta vetëm sa thuhet, apo ka gjëra të tjera që nuk duken në pamje të parë.

Përtej këtyre gjërave që kërkojnë sqarim për secilin rast, Jetpack-u mbetet megjithatë një mjet i vyer për blogje WordPress.

Etiketa: blog, Burim i Hapur, Internet, përkthim, shqip, shtojca, Web, WordPress, WordPress.com

Shtysa për postimin që vijon erdhi prej një artikulli në Shekullin e para disa ditëve, Sëmundja Foshnjore Powerpoint. Përmbledhtas, ajo që ka interes për tematikën e blogut të këtushëm është përdorimi i disa termave në trajtë të papërkthyer. Apo ndoshta është më mirë të flitet për trajta, sa kohë që nuk ka një të tillë të vetme, por disa, secila ende e pakanonizuar.

Në artikull përdoret për herë të parë një term i ri, bulletizim, që nuk përfaqëson gjë tjetër veç analizë ose listë me pika (kyçe u thoshin dikur, apo përmbledhëse?). Për ata që nuk e kanë ndeshur deri më sot, grafikisht do të ishte diçka e tillë:

• pika I e diskutimit
• pika II e diskutimit
• pika II e diskutimit
• …………………….
• pika n e diskutimit

Nuk jam i bindur se sa i nevojshëm është ky term i ri, ose çfarë nevojash do të përmbushte, të cilat nocioni i vjetër i listës me pika nuk i përmbush më. Megjithatë, le ta mbajmë shënim hëpërhë. Por le të vëmë njësoj në dukje që vetë autori, përgjatë artikullit, flet për lista të bulletizuara, që nuk janë gjë tjetër veç një formë grafike paraqitjeje e listave, njëlloj me një të tillë të numëruar, ose ku elementet radhiten njëri mbi tjetrin dhe tregohen grafikisht me një simbol tjetër, * të themi:

* Element

* Element

* Element

* Element

Tjetër përdorim që duhet shënuar është ai i termave të ndryshëm për diapozitivat. Përgjatë artikullit ato emërtohen edhe si kartela/slides/pamje rrëshqitëse/diapozitiva. Sajt (sic) është një tjetër rast që duhet nxjerrë në pah. Ky përdorim u shtohet atyre të site, sit, web-faqe, apo thjesht faqe. Së fundi, do hasni në artikull terma të tillë si shabllone resumé-sh, sondazhe opinioni, programe interaktive.

Disa prej termave të mësipërm mund të jenë ndeshur edhe më parë, përdorur nga autorë të ndryshëm. Po rasti i tanishëm ndryshon paksa, meqë përdorimi i tyre vjen nga dikush i njohur në punë të gjuhës. Përfshirja e hershme dhe e thellë e autorit në çështje të shqipes së sotme lyp padyshim vëmendje për raste të tilla, kur opinioni shpërfaqet në përdorimet e termave përkatës. Opinione të tilla, nga kolegë të tij, mbeten ende të rralla, e kjo vetëm e vështirëson orientimin këtu.

Teorikisht, pas kanonizimit hipotetik të njërës trajtë, hedhja e saj në përdorim është teknikisht e lehtë, për sa i takon programeve. Fjala vjen, le të mendojmë për një çast se vendoset që të përdoret trajta sajt. Zëvendësimi i çfarëdo trajte tjetër me të kanonizuarën, te përkthimi i një programi, është punë minutash. Por nuk dihet nëse kjo do të sillte birësimin vetvetiu në përdorimin praktik të trajtës së kanonizuar. Nuk ka ende shembuj të qartë që mund të ilustronin procesin. Gjendemi në një fushë krejt të mjegullt, ndaj edhe zërat nga profesionistët janë kaq të nevojshëm.

Etiketa: përkthim, risi, shqip, term, terminologji

WordPress 2.9, oh so fine
I want to make you mine,
all the time…

Versioni 2.9 i WordPress-it sapo është hedhur në qarkullim. Çfarë është WordPress-i?
WordPress-i është një platformë publikimesh në Web, ose programi që lejon ndërtimin dhe mirëmbajtjen e blogjeve të tillë si:
Peizazhe të Fjalës
kolektiviza
Tirana Calling
akull-naja
bletëbzz
Pëshpërima
Baba Cjapi
lumbardhi
Funky Fish
Adri Nurellari
yummania
Informacione
Blogu për Televizion
Lajme News
midis nesh
Zëri i Aryes
KF Apolonia

sa për të përmendur disa prej tyre. Edhe blogu i këtushëm funksionon nën WordPress.

Versioni i ri, i pagëzuar “Karmen”, përmban një sërë të rejash interesante për përdoruesin:

1. Mekanizëm global ”zhbërjesh”, që ju lejon kthimin e një postimi apo komenti të fshirë gabimisht.
2. Përpunues pamjesh i trupëzuar që lejon qethje, përpunime, rrotullime dhe ripërmasime pamjesh. Kjo veçori është e para në një varg  përmirësimesh të lidhura me trajtim mediash në një blog.
3. Përditësim shtojcash dhe kontroll përputhshmërie të tyre në masë, edhe 10 shtojca njëherazi, e jo më një e nga një. Kjo duhet t’jua heqë frikën nga përditësimet.
4. Trupëzim videosh më i lehtë, thjesht hidhni URL-në e një videoje YouTube, Daily Motion, Blip.tv, Flickr, Hulu, Viddler, Qik, Revision3, Scribd, Google Video, Photobucket, PollDaddy, apo WordPress.tv dhe programi kujdeset për të tjerat.

Versionin Shqip për 2.9 do ta gjeni këtu

Etiketa: blog, përditësim, përkthim, shqip, WordPress

Skyculture është pjesë e programit Stellarium. Është ajo pjesë që mbulon emrat që u janë dhënë yjësive të shumta të qiellit tonë. Mjafton të sillni ndërmend emra si Arusha e Madhe ose Arusha e Vogël dhe e keni kapur thelbin e Skyculture-it. Ndërkohë që Stellarium është përkthyer në Shqip gati plotësisht, Skyculture ka nevojë për ca punë akoma. Një përpjekje vijon më poshtë, 508 vargje gjithsej (137 të papërkthyera) . Kushdo që interesohet, le të provojë të bëjë ndreqjet që mendon dhe të japë ndihmesën me përkthime të reja për termat e papërkthyer. Bashkimi bën fuqinë.
Siç mund të shihet, emrat kanë pak lojë brenda, kështu që jepini krahë frymëzimit tuaj.

Etiketa: përkthim, Skyculture, Stellarium

Versionet Shqip të WordPress-it, (pas një versioni të hershëm, të hedhur në qarkullim ca vite më parë), kanë pak kohë që qarkullojnë. Dhe nuk ka pasur shifra rreth interesit të treguar ndaj tyre nga përdoruesit. Së fundi, te një lidhje e WordPress.org, mund të shihet ecuria e versioneve Shqip. Numrat janë ende shumë të vegjël, për disa arsye. Arsye që kanë të bëjnë kryesisht me blogosferën e shqipes. Lidhja te WordPress.org na vjen sërish në ndihmë për të parë me ndihmën e shifrave se sa mbrapa është blogosfera e shqipes. (Versioni në Anglisht nuk është më i përshtatshmi për të bërë krahasimet, por po e sjellim pasi ilustron shtrirjen e WordPress-it në botë. Të dhënat mbi shkarkimin e versionit 2.8.6 i referohen kohës deri në shkrimin e këtij postimi.)

Të dhënat për Anglishten

Të dhënat për Shqipen

Për ditët që është në qarkullim versioni më i ri i WordPress-it shkarkimet për disa nga gjuhët, për krahasim me Shqipen, paraqiten më poshtë:

shkarkimet deri më 6 Dhjetor, për versionet shqip, greqisht dhe serbisht të 2.8.6

Duket qartë se përdorimi i shqipes ka shumë rrugë për të bërë për t’u afruar me përdorimin që kanë gjuhë e tjera. Në grafikun më sipër nuk janë paraqitur gjuhët e tjera, ato që quhen “gjuhë të mëdha” e gjuhë popujsh që janë më të shumtë në numër se sa shqiptarët. Grafiku do të shformohej krejtësisht. Ndaj e kufizova vetëm me gjuhët fqinje. Ja një ilustrim që mund të nxirret nga grafikë të tillë: Greqia ka përafërsisht trefishin e popullsisë sonë, por greqishtja ka 26 herë më shumë shkarkime se sa shqipja. Dhe kjo na sjell te kleçka se sa përdorues interneti ka ndër shqiptarët e sa për vendet e tjera. Sipas vlerësimeve të Wikipedias, përhapja e Internetit për disa nga vendet e mësipërme është si vijon, deri në maj të 2009:

Përdoruesa Interneti për disa nga vendet e rajonit

Sipas një vlerësimi nga Statistika Botërore për Internetin, ecuria e përhapjes së përdorimit të Internetit në Shqipëri për periudhën nga 2000 – 2008 është si vijon:

Ecuri kohore e shtrirjes së Internetit në Shqipëri

Siç mund të shihet lehtë:

greqishtja (el) ka afërsisht 4.37 herë më tepër përdoruesa Interneti se sa shqipja (përdoruesa në Shqipëri dhe në Kosovë, marrë së bashku),  por ka 20 herë më shumë përdoruesa të WordPress-it.

serbishtja (sr) ka afërsisht 2.93 herë më tepër përdoruesa Interneti se sa shqipja (përdoruesa në Shqipëri dhe në Kosovë, marrë së bashku),  por ka 13 herë më shumë përdoruesa të WordPress-it.

Shumë nga arsyet që mund të përdoreshin për përligjjen e prapambetjes së blogosferës shqipe, vlejnë edhe për gjuhët e tjera. P.sh., fare lehtë mund të thuhet që shqiptarët përdorin gjuhë të huaja, por po kështu bëjnë edhe të tjerët. Mund të shtohet se shqiptarët përdorin sisteme të tjera, por po njësoj ndërhyn ky koeficient edhe te gjuhët e tjera. Kështu që difekti kryesor duhet parë te pasiviteti i përdoruesve shqiptarë të Internetit, me atmosferën mbytëse të konformizmit dhe dhunës verbale lart e poshtë forumeve shqiptare të Internetit dhe medias në shqip si një nga shkaqet kryesore. Fatmirësisht, platformat e shumta CMS e ulin në minimum ndikimin e faktorëve të tillë, duke i lejuar përdoruesit të shprehet ai vetë, dhe të administrojë pjesëmarrjen e të tjerëve në kontribute të tijat, me lehtësi dhe në përputhje me synimet e tij. Ndoshta kjo anë e platformës në fjalë, apo edhe e platformave të tjera të ngjashme CMS njihet pak nga përdoruesit shqiptarë, çka mund të shpjegonte edhe varfërinë e tanishme të blogosferës shqipe.

Etiketa: blogosfera e shqipes, dhuna verbale, konformizmi, përdorimi i shqipes, përdoruesa Interneti, përkthim, shkarkim, shqip, statistika, WordPress, WordPress.org

Të dhënat statistikore mbi vizitat në site-in apo faqet tuaja Web  janë një mjet me interes për të zotin. Sisteme të ndryshëm për administrim lënde përdorin mekanizma të ndryshëm për këtë qëllim. Google Analytics është i pari që vjen në mend.  E meta e këtyre sistemeve është fakti që u takojnë shoqërive të cilat ofrojnë edhe shërbimin e strehimit të site-it ose blogut të dikujt, duke hequr kështu, teorikisht,  çdo mundësi kontrolli të plotë dhe administrim të pavarur të statistikave. Aksh biznes duhet të sjellë në mendje konkurrentët, në çdo hap që ka të bëjë me aktivitetin e biznesit. Dhe statistikat janë pjesë e këtyre hapave. Por edhe në rastin kur nuk ka arsye për të pasur frikë nga konkurrentët, si i bëhet në rastet kur ai që të ofron statistikat zhduket një ditë të bukur apo biznesi i tij falimenton? Ose  le të themi ai biznesi ndërron duart? Ç’ndodh me statistikat tuaja?

Për të dalë nga dilema të tilla, si në raste të tjera të ngjashme, projektet me burim të hapur janë alternativë më e mirë. Një i tillë është Piwik-u:

Piwik-u është një program statistikash web, me burim të hapur, që qarkullon nën lejen GPL dhe që mund ta shkarkoni e përdorni në shërbyesin tuaj web. Ju furnizon raporte të hollësishme në kohë reale rreth vizitorëve të faqeve tuaja web: motorët e kërkimit dhe fjalëkyçat që ata përdorën, gjuhën që flasin, faqet tuaja më popullore… e plot të tjera.

sipas autorëve të projektit.

Një demostrim të përkthimit në Shqip të Piwik-ut mund ta shihni te kjo lidhje. Majtas sipër mund të zgjidhni Shqipen për të parë se si duket Piwik-u në Shqip, në funksionim e sipër.

Instalimi i programit është i thjeshtë, me pak hapa dhe thuajse bëhet vetvetiu:

Pas instalimit, instalimi juaj i Piwik-ut është gati të vjelë të dhënat e para dhe të krijojë për to statistika të hollësishme, të dobishme dhe të këndshme për syrin.

Etiketa: administrim, alternativë, demostrim, fjalëkyça, Google Analytics, GPL, konkurrencë, konkurrent, lëndë Web, motorë kërkimi, përkthim, përmbajtje Web, Piwik, shërbim strehimi, shërbyes, shërbyes web, statisktika, statistika, të dhëna statistikore, vizita, vjelje të dhënash

Version përfundimtar beta sapo është hedhur në qarkullim. Lidhjet për të shkarkuar përkthimin në Shqip janë si vijon:

për Windows
për Mac
për Linux

Zëvendësimi i sq me en-US te fundi i këtyre lidhjeve do t’ju japë shkarkimin në Anglisht.

Etiketa: Firefox, Hedhje në Qarkullim, përkthim, version

WordPress-i është një nga platformat më të njohura për krijim dhe mirëmbajtje blogjesh, i përdorur edhe nga shumë blogistë shqiptarë. Përkthimin e tij në Shqip e kam përfunduar, dhe shumë shpejt do të jetë i passhëm zyrtarisht site-i zyrtar. Deri atëherë, një ide mund ta krijoni nga këto foto ekrani:

Foto nga WordPress-i në Shqip

Etiketa: blog, Burim i Hapur, online, përkthim, projekt, shqip

Ka pak ditë që qarkullon Firefox 3 Beta. Këtë herë Shqipja është njëra prej kandidateve, dhe në formë shumë të mirë në krahasim me versionet e mëparshme.

Etiketa: Firefox, përkthim, Shqipja